بر اساس دیدگاههای گذشته، خلاقیت محصول نیمکره راست مغز است – افراد مبتکر “متفکران راست مغز” در نظر گرفته میشوند در حالی که تصور میشود “متفکران چپ مغز” تحلیلی و منطقی باشند.
اما امروزه دانشمندان علوم اعصاب تقریبا مخالف این ایده هستند، آنها استدلال میکنند که شواهد کافی برای حمایت از این ایده وجود ندارد و توانایی پیچیدهای مانند خلاقیت انسان باید در بخشهای وسیعی از هر دو نیمکره باشد. یک مطالعه جدید تصویربرداری مغز با مطالعه فعالیت مغزی نوازندگان گیتار جاز در حین بداههنوازی، این بحث را روشن میکند. مطالعات نشان داد که خلاقیت در نوازندگان تازهکار عمدتاً توسط نیمکره راست هدایت میشود. این درحالی است که نوازندگانی که تجربه بالایی در بداههنوازی دارند، عمدتاً به نیمکره چپ خود متکی هستند. این یافته نشان میدهد که خلاقیت، زمانی که فرد با موقعیتی نا آشنا برخورد میکند یک «توانایی نیمکرهی راست مغز» است، اما زمانی که فردی در این کار با تجربه است به نیمکرهی چپ متکی است.
با در نظر گرفتن اینکه چگونه فعالیت مغز با تجربه تغییر میکند، این تحقیق ممکن است به توسعه روشهای جدیدی برای آموزش افراد برای خلاقیت در زمینه خود کمک کند. به عنوان مثال، زمانی که فردی در حوزهای متخصص است، عملکرد او عمدتاً توسط فرآیندهای نسبتاً ناخودآگاه و خودکار ایجاد میشود که تغییر آن به حالت انجام آگاهانه آن برای شخص دشوار است و ممکن است وقتی فرد به آن آگاه میشود و بخواهد تغییری ایجاد کند به خوبی عمل نکند.
در مقابل، اجراهای تازه کارها معمولاً تحت کنترل عمدی و آگاهانه است. بنابراین، آنها بهتر میتوانند مطابق دستورالعملهای ارائه شده تنظیمات لازم را انجام دهند.
در طی پژوهشی با ثبت سیگنالهای مغزی نوازندهها با اجراهای خلاقانه در مقایسه با اجراهای کمتر خلاقانه، فعالیت بیشتری در نواحی خلفی نیمکره چپ مغز وجود داشت و برای گروه کمتر خلاقانه، فعالیت بیشتری در قسمتهای عمدتا جلویی نیمکره راست وجود داشت.
به خودی خود، این نتایج ممکن است نشان دهد که اجراهای بسیار خلاقانه با نواحی خلفی نیمکره چپ و اجرای کمتر خلاقانه با نواحی نیمکره راست مرتبط است. با این حال، به گفته محققان، این الگو گمراه کننده است، زیرا تجربه نوازنده را در نظر نمیگیرد.
برخی از این نوازندگان بسیار باتجربه بودند و در طول چندین دهه اجراهای عمومی زیادی را اجرا کردند. سایر نوازندگان بسیار کم تجربه بودند و تنها تعداد بسیار کمی از اجراهای عمومی را اجرا کردند. زمانی که محققین EEGها را مجدداً برای کنترل آماری سطح تجربه اجراکنندگان بررسی کردند، الگوی بسیار متفاوتی از نتایج ظاهر شد. تقریباً تمام تفاوتهای فعالیت مغزی بین عملکردهای بسیار خلاقانه و کمترخلاقانه، بیشتر در ناحیه پیشانی نیمکره راست مشاهده شد. مطالعه جدید نواحی مغزی در این پژوهش موضوع مهمی را مطرح میکند که در دل تعریف و درک خلاقیت قرار میگیرد.
کونیوس میگوید:(( اگر خلاقیت بر حسب کیفیت یک خلق، مانند آهنگ، اختراع، شعر یا نقاشی تعریف شود، نیمکره چپ نقش کلیدی را ایفا میکند. با این حال، اگر خلاقیت به عنوان توانایی فرد برای مقابله با موقعیتهای بدیع و ناآشنا درک شود، همانطور که در مورد بداهه نوازان تازه کار چنین است، نیمکره راست نقش اصلی را ایفا میکند.))
منبع
David S. Rosen, Yongtaek Oh, Brian Erickson, Fengqing (Zoe) Zhang, Youngmoo E. Kim, John Kounios. Dual-process contributions to creativity in jazz improvisations: An SPM-EEG study. NeuroImage, 2020; 213: 116632 DOI: 10.1016/j.neuroimage.2020.116632