کانابیس ها هزاران سال است که توسط انسان استفاده می شود و امروزه یکی از محبوب ترین مواد مخدر است. با اثراتی مانند احساس شادی و آرامش، تجویز یا مصرف آن در چندین کشور نیز قانونی است.
دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد گزارش داد که در سال 2018، تقریباً 192 میلیون نفر در سراسر جهان در سنین بین 15 تا 64 سال به صورت تفریحی از کانابیس استفاده کردند. بزرگسالان جوان بسیار مشتاق هستند، به طوری که 35٪ از افراد بین 18 تا 25 سال از آن استفاده می کنند، در حالی که تنها 10٪ از افراد بالای 26 سال از آن استفاده می کنند.
این نشان می دهد که کاربران اصلی نوجوانان و جوانان هستند که مغز آنها هنوز در حال رشد است. بنابراین ممکن است آنها در درازمدت نسبت به اثرات مصرف کانابیس بر روی مغز آسیب پذیر باشند.
تتراهیدروکانابینول (THC) ترکیب اصلی روانگردان موجود در کانابیس است. THCبر روی “سیستم اندوکانابینوئید” مغز، که گیرنده هایی هستند که به اجزای شیمیایی کانابیس پاسخ می دهند، عمل می کند. گیرنده های کانابیس به طور متراکم در نواحی پیش پیشانی و لیمبیک مغز پراکنده شده اند که در پاداش و انگیزه نقش دارند. آنها سیگنال دهی مواد شیمیایی مغز دوپامین، گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) و گلوتامات را تنظیم می کنند.
ما می دانیم که دوپامین در ایجاد انگیزه، پاداش و یادگیری نقش دارد. گابا و گلوتامات در فرآیندهای شناختی از جمله یادگیری و حافظه نقش دارند.
تاثیرات شناختی
مصرف کانابیس می تواند بر شناخت تأثیر بگذارد، به ویژه در افرادی که دارای اختلال مصرف کانابیس هستند. این امر با تمایل مداوم به استفاده از دارو و اختلال در فعالیت های روزانه مانند کار یا تحصیل مشخص می شود. تخمین زده شده است که تقریباً 10٪ از مصرف کنندگان کانابیس معیارهای تشخیصی این اختلال را دارند.
در این تحقیق، شناخت 39 فرد مبتلا به این اختلال بررسی شد (از آنها خواسته شد در روز آزمایش پاک باشند) و شناخت آن ها با 20 نفری که هرگز یا به ندرت از کانابیس استفاده نکرده بودند، مقایسه گردید.
نشان داده شد که شرکتکنندگان مبتلا به این عارضه در مقایسه با گروه کنترل که هرگز یا به ندرت از کانابیس استفاده نکرده بودند، به صورت قابل توجهی عملکرد ضعیف تری در تستهای حافظه از باتری خودکار تست عصبی روانشناختی کمبریج (CANTAB) داشتند. همچنین بر “عملکردهای اجرایی” آنها که فرآیندهای ذهنی از جمله تفکر انعطاف پذیر است، تأثیر منفی گذاشت.
به نظر میرسید که این اثر با سنی که افراد شروع به مصرف دارو کردهاند مرتبط باشد – هرچه جوانتر بودند، عملکرد اجرایی آنها بیشتر مختل میشد.
اختلالات شناختی در مصرف کنندگان خفیف کانابیس نیز مشاهده شده است. چنین کاربرانی تمایل دارند تصمیمات پرخطرتری نسبت به دیگران بگیرند و مشکلات بیشتری در برنامه ریزی دارند.
اگرچه بیشتر مطالعات بر روی مردان انجام شده است، شواهدی مبنی بر تفاوت های جنسی در تأثیرات مصرف کانابیس بر شناخت وجود دارد. این پژوهش نشان داد که در حالی که مصرف کنندگان مرد کانابیس حافظه ضعیف تری برای تشخیص بصری چیزها داشتند، مصرف کنندگان زن مشکلات بیشتری در توجه و عملکردهای اجرایی داشتند.
این اثرات جنس در هنگام کنترل سن، IQ، مصرف الکل و نیکوتین؛ علائم خلق و خو و اضطراب؛ ثبات عاطفی؛ و رفتار تکانشی همچنان ادامه داشت.
پاداش، انگیزه و سلامت روان
مصرف کانابیس همچنین می تواند بر احساس ما تأثیر بگذارد – در نتیجه بر تفکر ما تأثیر می گذارد. به عنوان مثال، برخی از تحقیقات قبلی نشان داده است که پاداش و انگیزه – همراه با مدارهای مغزی درگیر در این فرآیندها – میتواند هنگام استفاده از کانابیس مختل شود. این ممکن است بر عملکرد ما در مدرسه یا محل کار تأثیر بگذارد، زیرا باعث میشود انگیزه کمتری برای سختکوشی داشته باشیم و در صورت عملکرد خوب، پاداش کمتری دریافت کنیم.
در مطالعه اخیر، از تصویربرداری مغزی استفاده شد که در آن شرکت کنندگان در یک اسکنر قرار گرفتند و مربع های نارنجی یا آبی را مشاهده کردند. اگر شرکتکننده پاسخی بدهد، مربعهای نارنجی پس از تأخیر به یک پاداش پولی منجر میشود. این مجموعه کمک کرد تا بررسی شود که مغز چگونه به پاداش ها پاسخ می دهد.
به ویژه بر روی جسم مخطط شکمی، که یک منطقه کلیدی در سیستم پاداش مغز است، تمرکز شد. این پژوهش نشان داد که تأثیرات روی سیستم پاداش در مغز، بدون تأثیر مستقیم کانابیس در جسم مخطط شکمی، ظریف بود.
با این حال، شرکت کنندگان در این مطالعه مصرف کنندگان متوسط کانابیس بودند. این اثرات ممکن است در مصرف کنندگان کانابیس با مصرف شدیدتر و مزمن تر، همانطور که در اختلال مصرف کانابیس دیده می شود، بارزتر باشد.
همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می دهد کانابیس می تواند منجر به مشکلات سلامت روان شود. نشان دادهشد که مصرف، با «آنهدونیای» بالاتر – ناتوانی در احساس لذت – در نوجوانان مرتبط است. جالب اینکه مصرف کانابیس در دوران نوجوانی نیز به عنوان یک عامل خطر برای ایجاد تجارب روان پریشی و همچنین اسکیزوفرنی گزارش شده است. اینجاست که این اثر به ویژه در طول قرنطینه های همه گیر COVID-19 مشهود بود.
یک مطالعه نشان داد که مصرف کانابیس خطر بروز علائم روانپریشی را در جوانان به طور متوسط افزایش میدهد، اما تأثیر بسیار قویتری در افراد مستعد روانپریشی دارد (امتیاز بالایی در چک لیست علائم ایدههای پارانوئید و روانپریشی).
نویسندگان با ارزیابی 2437 نوجوان و بزرگسال جوان (14 تا 24 سال)، شش درصد افزایش خطر – از 15٪ به 21٪ – علائم روانپریشی را در مصرف کنندگان کانابیس بدون استعداد روانپریشی گزارش کردند. اما خطر بروز علائم روان پریشی در مصرف کنندگان کانابیس با استعداد روان پریشی 26 درصد افزایش یافت – از 25٪ به 51٪.
ما واقعاً نمی دانیم که چرا کانابیس با دوره های روان پریشی مرتبط است، اما فرضیه ها نشان می دهد که دوپامین و گلوتامات ممکن است در نوروبیولوژی این شرایط مهم باشند.
مطالعه دیگری روی 780 نوجوان نشان داد که ارتباط بین مصرف کانابیس و تجربیات روان پریشی نیز با ناحیه ای از مغز به نام “uncus” مرتبط است. این ناحیه در داخل پاراهیپوکامپ (درگیر در حافظه) و پیاز بویایی (درگیر در پردازش بوها) است و دارای مقدار زیادی گیرنده کانابینوئید است. همچنین قبلاً با اسکیزوفرنی و تجربیات روان پریشی همراه بوده است.
اثرات شناختی و روانی مصرف کانابیس در نهایت احتمالاً تا حدی به دوز (تکرار، مدت و قدرت)، جنسیت، آسیبپذیریهای ژنتیکی و سن شروع بستگی دارد. اما باید مشخص کنیم که آیا این اثرات موقتی هستند یا دائمی. یک مقاله که خلاصهای از مطالعات بسیاری را نشان میدهد، نشان میدهد که با مصرف ملایم کانابیس، ممکن است اثرات آن پس از دورههای پرهیز ضعیف شود.
اما حتی اگر اینطور باشد، به وضوح میتواند تاثیراتی را که استفاده طولانیمدت کانابیس میتواند بر ذهن ما داشته باشد، در نظر بگیریم – بهویژه برای جوانانی که مغزشان هنوز در حال رشد است.