رشتۀ خیال ساختۀ کارگردان آمریکایی پل توماس اندرسن، یک درام تاریخی و نغمۀ خداحافظی استاد بازیگری، دنیل دی لوئیس، از پردۀ نقرهایست. این فیلم داستان یک طراح لباس بهنام رینولدز وودکاک (دنیل دی لوئیس) است که یک خانۀ مد را در شهر لندن اداره میکند و خواهرش سیریل (لزلی منویل) را بهعنوان تنها عضو خانواده در کنار خود دارد. زندگی رینولدز در اواخر میانسالی یک روتین قاعدهمند و سختگیرانه بوده و بیش از هر چیزی وقف کار میشود. او با این که یکی از طراحان نامآور و موفق شهر است، اعتقادی به داشتن همسر ندارد و نمیتواند ازدواج و طراحی لباس را در کنار هم ببیند. آلما (ویکی کریپس) پیشخدمت جوان، در چنین شرایطی وارد زندگی آقای وودکاک میشود. او گرچه تحت سلطه و کنترل رینولدز است، اما به شیوۀ خود آرامآرام قواعد را دگرگون میکند.
رینولدز -حداقل در ظاهر- آدم سرسختی است. او خود را فردی قوی و توانمند میداند و بزرگترین ستایشگر و در عین حال جدیترین منتقد کار خودش است. روند روزمرۀ زندگی او تعیینشده و غیرقابلتغییر بهنظر میرسد و از لحظۀ برخاستن از خواب تا لباس پوشیدن، خوردن غذا و کار تا ساعات انتهایی روز، منظم و انعطافناپذیر است. بهزودی میبینیم که بودن در کنار چنین فردی آسان نیست. کارگردان با نمایش چند سکانس از خوردن صبحانه، بیننده را بهخوبی متوجه چالشهای ارتباط با رینولدز میکند: هنگام صرف این وعده همه باید ساکت باشند، حتی صدای ظرف و ظروف هم برایش عذابآور است و باور دارد که خراب شدن صبح او معادل خراب شدن کل روزش خواهد بود. تمام این خصوصیات و رفتارها احتمالاً نشان از اختلال شخصیت وسواسی-جبری دارند. وضعیت روانی پایستهای که بهشدت بر خلقوخو، تفکر و سبک زندگی فرد اثرگذار است و مانند سایر اختلالات شخصیت بیشتر از آن که خود فرد را بیازارد، شرایط را برای اطرافیانش دشوار میکند. شخصیت آلما نیز آنچه با رینولدز تجربه کرده را مثل یک «بازی» خستهکننده، پر از قوانین و آداب رسمی میداند و هنگامی که به او شکایت میکند درمییابد که کوچکترین تمایلی به تغییر ندارد. اختلال شخصیت وسواسی-جبری شایعترین اختلال شخصیت در جامعه است (گنجی، 1392). مشغولیت ذهنی افراد مبتلا به این اختلال با قواعد، مقررات، نظم و ترتیب، تر و تمیزی و شستهرفتگی، جزئیات و دستیابی به کمال است (سادوک، سادوک و روئیز، 2015؛ ترجمۀ فرزین رضاعی، 1396). این افراد از واگذاری امور به دیگران اکراه دارند؛ مگر این که آنها کاملاً بپذیرند که کارها را دقیقاً به روش وی انجام دهند در فیلم میبینیم که کار دوخت و دوز برعهدۀ گروهی از خیاطان مسن است. گرچه رینولدز در شرایط حساس نمیتواند کار اصلاح لباس را به کسی بسپارد و با پرخاش میگوید: «بگذار خودم انجام بدهم!». دلیلتراشی یکی از مکانیزمهای دفاعی مورداستفاده در بیماران مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی-جبری است؛ مشابه همان چیزی که رینولدز در توجیه علل ازدواج نکردنش بیان میکند. از نقطهنظر شناختی و عصبی هم تفاوتهایی در مبتلایان به اختلال شخصیت وسواسی-جبری نسبتبه افراد عادی مشاهده میشود. مطالعۀ مروری مارینکوویتز، لچنر و استاین (2022) حاکی از آن بود که نقص در کارکردهای اجرایی و عدم انعطافپذیری ویژگیهای رایجی در اختلال شخصیت وسواسی-جبری به شمار میآیند. پژوهش پاست، خسروی، معماری، شایستهفر و اربابی (2016) نیز نشان داد که افراد با این اختلال خطاهای مداومتری در آزمون جور کردن کارتهای ویسکانسین (ابزاری برای سنجش کارکردهای اجرایی) مرتکب میشدند. در مطالعۀ تصویربرداری عصبی لی، هوانگ، لی، لیو، فان و همکاران (2020)، فعالیت مغزی شرکتکنندگان مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی-جبری در مناطقی مثل (هسته) دمدار دوطرفه، اینسولای چپ و شکنج پیشانی میانی چپ افزایش داشت. پل توماس اندرسن یک روایت رمانتیک ویژه را با رشتۀ خیال خلق میکند. پیوند بین آلما و رینولدز گرچه بهسرعت شکل میگیرد اما از مسیر ناهمواری کامل میشود. میتوان این طور برداشت کرد که مهمترین شخصیت زندگی رینولدز مادرش بوده است؛ مادری که گرچه سالهاست از دنیا رفته، اما هنوز در اوهام پسرش زنده است. غافلگیرکننده نیست که تنها راهی که آلما برای نفوذ به سنگ سخت وجود آقای وودکاک پیدا میکند نیز بیارتباط به نقش مادری نیست. حضور آلما تنها در لحظات ناتوانی و نیاز شریکش است که معنی واقعی خود را پیدا میکند و این همان معجون جادویی اوست که رینولدز را فرا میگیرد و در شمایلی جدید میآفریند. منابع سادوک، بنجامین جیمز، سادوک، ویرجینیا آلکوت، روئیز، پدرو؛ ترجمۀ فرزین رضاعی (1396). خلاصۀ روانپزشکی کاپلان و سادوک. ج. دوم. تهران: ارجمند. گنجی، مهدی (۱۳۹۲). آسیبشناسی روانی بر اساس DSM-5. ج. دوم. تهران: ساوالان. ص. ص۲۷۶. ۷. Gecaite-Stonciene, J., Fineberg, N. A., Podlipskyte, A., Neverauskas, J., Juskiene, A., Mickuviene, N., & Burkauskas, J. (2020). Mental fatigue, but not other fatigue characteristics, as a candidate feature of obsessive compulsive personality disorder in patients with anxiety and mood disorders—An exploratory study. International journal of environmental research and public health , 17 (21), 8132. Lei, H., Huang, L., Li, J., Liu, W., Fan, J., Zhang, X., … & Rao, H. (2020). Altered spontaneous brain activity in obsessive-compulsive personality disorder. Comprehensive Psychiatry , 96 , 152144. Marincowitz, C., Lochner, C., & Stein, D. (2022). The neurobiology of obsessive–compulsive personality disorder: A systematic review. CNS Spectrums, 27 (6), 664-675. doi:10.1017/S1092852921000754. Paast, N., Khosravi, Z., Memari, A. H., Shayestehfar, M., & Arbabi, M. (2016). Comparison of cognitive flexibility and planning ability in patients with obsessive compulsive disorder, patients with obsessive compulsive personality disorder, and healthy controls. Shanghai archives of psychiatry , 28 (1), 28.