“هیچ چیز به اندازهی ذهن آگاه نزدیک، مأنوس و در عین حال دور از دسترس بهنظر نمیرسد؛ این گفتهی ویتگنشتاین به زیبایی پارادوکس یا تناقض آگاهی را برای ما نمایان میکند. هرچند همه از نظر شهودی میدانند منظور از آگاهی چیست؛ لیکن هنوز شکاف عمیقی بین جهان آگاه درونی و جهان بیرون وجود دارد … .”
بخشی از کتاب نظریههای آگاهی در فلسفه ذهن و مغزپژوهی امروز
خفاش بودن چه کیفیتی دارد؟! ذهن و بدن چه رابطهای با هم دارند؟ آیا حیوانات هم آگاهی دارند؟ آیا میتوان آگاهی را مدلسازی کرد؟ چه کسی صلاحیت پاسخ دادن به این سوالها را دارد؟ یک فیلسوف یا یک عصب پژوه؟!
جدال تماشایی استراتژیهای فلسفی و رویکردهای تجربی در چند دههی اخیر در حوزهی آگاهی به اوج خود رسیده است. آیا در نهایت مفاهیم فلسفی ما را از پیچیدگی آگاهی میرهاند یا آزمونهای تجربی و فناوریهای گرانقیمت عصبپژوهان، مسئلهی دشوار آگاهی را برای ما قابل درکتر خواهد کرد؟
شاید بعد از مدتها، نیاز به وجود گنجینهای از نظریات فلسفی و علمی در کنار هم، که به راحتی نیز قابل مقایسه باشند، احساس میشد. آندره اوجینو کاوانا و همکارش آندره نانی در کتاب “نظریههای آگاهی در فلسفهی ذهن و مغز پژوهی امروز” مجموعهی کمنظیری از تأثیرگذارترین نظریات فلسفی و همچنین تجربی را در کنار هم قرار دادهاند. این کتاب شامل دو بخش اصلی ( هرکدام شامل 15 زیر فصل) است:
بخش اول این کتاب به نظریههای فیلسوفان ذهن اختصاص دارد. در این بخش شیوهی فکری 15 فیلسوف مطرح، از دیوید چالمرز گرفته تا پاتریسیا چرچلند و دنیل دنت، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم نظریههای علمی 15 روانشناس تجربی و عصبپژوه مطرح شده است. برنارد بارس، آنتونیو داماسیو، جولین جینز، جرالد ادلمن و سمیر زکی از جمله عصبپژوهانی هستند که نظریاتشان در بخش دوم معرفی میشود. اما این پایانِ کار نیست و چیزی که تأثیرگذاری این کتاب را دو چندان میکند، معرفی هر یک از فیلسوفان و عصبپژوهان در ابتدای هر فصل میباشد. هر کدام از نظریات مطرح شده در این کتاب، مورد نقد و بررسی قرار گرفتهاند و در نهایت آثار برگزیدهی نظریهپرداز برای مطالعهی بیشتر لیست شده است. ویژگی دیگر کتاب نظریههای آگاهی، که درک مفاهیم آن را آسان کرده است، به کارگیری تصاویری است که خواننده با دیدن آنها بیشتر با دنیای فکری نظریهپرداز خو میگیرد و این لذت خواندن کتاب را دو چندان میکند.
دربارهی نویسندهی کتاب
آندره یوجینو کاوانا و همکارش آندره نانی از دانشمندان بنام حوزهی آگاهی در گروه روانپزشکی مغزمحور(نوروسایکیاتری) دانشگاه بیرمنگام هستند.
آندره یوجین پزشک و فارغالتحصیل رشتهی نورولوژی بالینی از دانشگاه کالج لندن(UCL) است. یوجین بیش از 200 مقالهی بینالمللی در موضوع علوم اعصاب رفتاری و نوروسایکیاتری دارد و بیشتر بر جنبههای رفتاری صرع و همچنین سندرم تورت تمرکز دارد. از دیگر موضوعات موردعلاقهی این نویسنده، پایههای عصبی آگاهی در بیماریهای تحلیلبرندهی عصبی میباشد. یوجین در سال 2010 از طرف انجمن نوروسایکیاتری امریکا جایزهی توسعهی حرفهای(حمایت مالی از طرح تحقیقاتی) را دریافت کرد. یوجین بنیانگذار کنگرهی فدراسیون اروپایی نوروسایکیاتری (2007، فلورانس ایتالیا) میباشد. او همچنین عضو انجمنهای نوروسایکیاتری در دو کشور انگلستان و آمریکا است. “کتاب نظریههای آگاهی در فلسفهی ذهن و مغزپژوهی امروز” با دستان توانای دکتر سعید صباغیپور و دکتر عبدالرحمن نجل رحیم(نورولوژیست و مغزپژوه) ترجمه شده است.
منبع: مجله مغز و شناخت، شماره 6، تابستان 1397