در پس رفتارهای ما چه میگذرد؟! چرا ما بعضی از رفتارها را انجام میدهیم؟! چند ثانیه قبل از انجام یک رفتار در مغز ما چه میگذرد؟
در مورد نویسندهی کتاب
رابرت موریس ساپولسکی، دانشمند علوم اعصاب و نورواندوکرینولوژیست 62 سالهی آمریکایی، اکنون کرسی استادی زیستشناسی رفتاری دانشگاه استفورد را دارد. او در سن 21 سالگی مدرک لیسانس خود را از دانشگاه هاروارد در رشتهی زیستشناسی تکاملی دریافت کرد. در همان سن به کنیا رفت تا بر روی رفتار اجتماعی بابونها (گونهای از پریماتها که بیشتر در آفریقا یافت میشود) مطالعه کند. او پس از دو سال مجدداً به آمریکا بازگشت و در رشتهی نورواندوکرینولوژی (رشتهای که به مطالعهی ارتباط میان سیستم عصبی و سیستم غدد درونریز بدن میپردازد) تحصیلاتش را ادامه داد. هستهی اصلی تحقیقات او در آزمایشگاهِ استادش، بروس مک ایون، در دانشگاه راکفلر بر روی استرس و اثرات آن بر روی سیستم بدن در جوندگان پیش رفت. دههی 70 تا 90 پرکارترین بخش زندگی رابرت ساپولسکی بود. او هر سال تابستان به مدت چند ماه به آفریقا سفر میکرد و مطالعات خود را در محیط واقعی بر روی بابونها ادامه میداد.
آخرین و شاید بهترین کتاب ساپولسکی
رابرت موریس ساپولسکی تمام تلاش خود را به کار گرفته است تا در آخرین کتابش، که در سال 2017 چاپ شده است، ساز و کارهای رفتار ما انسانها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد و آن را با دیدگاهی کاملاً نوروبیولوژیک مورد بررسی قرار دهد. دیدگاه کاملاً تقلیلگرایانهی رابرت ساپولسکی اگرچه مخالفان بسیاری دارد، اما او راه سخت و دشواری را برای فهمیدن مغز انسان انتخاب کرده است. او سعی کرده است تا به رفتارهای انسان از هر زاویهای نگاه کند؛ از دیدگاه بیولوژیک گرفته، که کدام یک از حسها چه مدارهایی از مغز ما را فعال میکنند و چه هورمون و یا انتقالدهندهی عصبی رفتارهای ما را میانجیگری میکند تا دیدگاه تکاملی، که چگونه برخی از رفتارهایمان را از نیاکانمان در طول میلیونها سال به ارث بردهایم. او حتی گامی فراتر برمیدارد و به فاکتورهای اکولوژیک میپردازد و همچنین نقش فرهنگ و جامعه را بر روی رفتارهای ما موشکافی میکند.
ساپولسکی در این کتاب به خوبی پلاستیسیتهی سیستم عصبی و نقش آن را در شکل گرفتن رفتارهای ما در دورهی کودکی و نوجوانی تشریح میکند و رفتار ما را به مثابهی یک برج بلند بالا تصور میکند که بسیاری از قسمتهای پایهای این برج هنوز برایمان ناشناخته است. او در این کتاب سعی میکند پایههای اصلی تشکیلدهندهی رفتار را به ما بشناساند و میتوان گفت تا حدی نیز موفق بوده است.
اما جذابیت این کتاب در چیست و چرا باید آن را خواند؟
ساپولسکی در سراسر این کتاب رفتار ما را درون یک خط زمانی قرار میدهد. ترتیب فصول این کتاب به این شرح است: رفتار، یک ثانیه قبل از انجام رفتار، چند ثانیه تا چند دقیقه قبل از انجام یک رفتار، ساعتها تا روزها قبل از رفتار و داستان به همین منوال ادامه پیدا میکند تا به زمانی که در رحم مادرمان بودیم، میرسد. اما این پایان کار نیست و به تأثیر اتفاقات دههها و سدهها و هزارهها و میلیونها سال قبل اشاره میکند. ترتیب فصول این کتاب، که از یک ثانیه تا میلیونها سال قبل به طول میانجامد، ما را به سفری شگفتانگیز در دنیای پر رمز و راز رفتارهای انسانی میبرد. چند فصل انتهایی کتاب حاصل و ثمرهی سالها تلاش خستگیناپذیر این دانشمند را از مطالعه بر روی بابونها به مدت سه دهه در آفریقا گرفته تا آزمایشگاه بسیار مجهزش در دانشگاه استنفورد به نمایش میگذارد؛ اخلاقیات و در نهایت تصمیمگیری درست در انسان.
بیش از هزار نقد در مورد این کتاب در سایت معتبر “گودریدز” ثبت شده است. این کتاب در لیست کتابهای پرفروش و با مقبولیت عام قرار گرفته است. از جمله ویژگیهای این کتاب قابل فهم بودن آن برای کسی است که دانش چندانی در مورد سیستم عصبی ندارد. کتاب به شکلی داستانگونه پرده از رفتارهای انسان برمیدارد که گاهی توجیهی برایش پیدا نمیشود.
منبع: مجله مغز و شناخت، شماره 10، تابستان 1398