مقدمه
رایانه ها در انجام بسیاری از کارهایی که برای انسان دشوار است، مانند حل مسائل پیچیده ریاضی یا پیش بینی آب و هوا بسیار خوب هستند. اما بسیاری از کارها وجود دارد که انسان ها بهتر از کامپیوتر انجام می دهند. شوخ طبعی – یعنی جوک گفتن و دانستن زمانی که چیزی خنده دار است – یکی از کارهایی است که کامپیوترها به خوبی انسان نمی توانند آن را انجام دهند. در این مقاله می آموزید که چرا درک لطیفه برای رایانه ها سخت است. همچنین در مورد هوش مصنوعی (AI) و اینکه چگونه یک زیرشاخه جدید هوش مصنوعی به نام یادگیری ماشینی می تواند به رایانه ها در درک طنز کمک کند، خواهید آموخت. ما امیدواریم که در آینده، کامپیوترها قادر به درک و تولید طنز باشند، درست مانند انسان ها – یا حتی بهتر!
کامپیوترها می توانند هر کاری انجام دهند… درسته؟
کامپیوترها بخش بزرگی از زندگی ما هستند. همه ما از آنها برای بازی، تکالیف، تماشای فیلم و … استفاده می کنیم. اما کامپیوتر چیزی فراتر از لپ تاپ یا دسکتاپ شما در خانه یا مدرسه است. کلمه کامپیوتر در واقع به معنای هر نوع ماشینی است که از داده های الکترونیکی استفاده می کند. به عنوان مثال، تلفن های همراه، مایکروویو، آسانسور، اتومبیل و حتی اسباب بازی های “سخنگو” همه انواع کامپیوتر هستند!
امروزه قابلیت های کامپیوترها فوق العاده است. آنها می توانند گفتار انسان را درک کنند. موسیقی بسازند و نقاشی بکشند. جستجوی اطلاعات در وب؛ تشخیص بیماری ها؛ و حتی رانندگی کردن! اما طنز یکی از وظایفی است که کامپیوترها هنوز با آن دست و پنجه نرم می کنند.
چالش: رایانه خود را بخندانید
ما از سنین کودکی یاد می گیریم که وقتی چیزی خنده دار است بخندیم و همچنین چگونه دیگران را بخندانیم. شوخ طبعی بخش مهمی از زندگی انسان است – در هر فرهنگی در سراسر جهان، مردم هر روز جوک می گویند و می خندند. اگرچه شوخ طبعی برای انسان ها بسیار مهم است، کامپیوترها هنوز با “دانستن” زمانی که چیزی خنده دار است، مبارزه می کنند، چه رسد به اینکه خودشان خنده دار باشند. چرا؟ یکی از دلایل اصلی این است که طنز بسیار ذهنی است، یعنی برای هر فرد، در زمان و مکان متفاوت است. خود ما اغلب نمی دانیم چه چیزی موضوعی را خنده دار می کند! گاهی اوقات یک چیز خاص باعث خنده یک نفر می شود، در حالی که برای دیگری اصلاً خنده دار نیست. به عنوان مثال، آیا شوخی زیر برای شما خنده دار است؟
ﺳﻮﺍﺭ ﺗﺎﻛﺴﻲ ﺑﻮﺩﻡ . ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻛﻪ ﺭﺳﻴﺪﻡ ﮔﻔﺘﻢ : ﺁﻗﺎ ﻣﻤﻨﻮﻥ . ﻣﻦ ﻛﻨﺎﺭ ﺍﻭﻥ
ﻭﺍﻧﺖ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻣﻴﺸﻢ. ﻳﻬﻮ ﻭﺍﻧﺘﻲ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩ .
ﺭﺍﻧﻨﺪﻩ ﺧﻴﻠﻲ ﺟﺪﻱ ﮔﻔﺖ : ﺑﺮﻡ ﺩﻧﺒﺎﻟﺶ؟
ممکن است برخی به این شوخی بخندند و برخی نه. از آنجایی که حتی افراد منفرد ممکن است همیشه در مورد چیزهای خنده دار توافق نداشته باشند، آیا کامپیوترها هرگز این شوخی را درک خواهند کرد؟
چگونه می توانیم طنز را توضیح دهیم؟
در طول تاریخ، افرادی از رشتههایی از جمله فلسفه، روانشناسی و زبانشناسی (مطالعه زبانها) تلاش کردهاند تا نظریههای علمی را برای پاسخ به این سؤال ایجاد کنند که چه چیزی موضوعات را خندهدار میکند. آنها در تحقیقات خود به کشفیات جالبی دست یافتند. یکی از اکتشافات این بود که برای خنده دار بودن چیزی، باید حاوی عناصر سورپرایزی باشد. برای مثال به این لطیفه نگاه می کنیم:
دنی گفت: “مامان، من نمی خوام امروز به مدرسه برم!” “بچه ها مرا آزار می دهند و همه معلمان از من متنفرند.”
مادر اصرار کرد: “اما دنی، تو باید بری.”
“اما چرا؟” دنی پرسید.
“چون تو مدیر مدرسه هستی!” مادر پاسخ داد.
این شوخی خنده دار است زیرا تعجب آور است – ما انتظار داشتیم دنی یک دانش آموز باشد! بنابراین، تنها چیزی که ما نیاز داریم این است که رایانه بتواند یک «سورپرایز» را شناسایی کند. آسان به نظر می رسد، درست است؟ نه خیلی سریع. ما به عنوان یک انسان، چیزهای زیادی در مورد نحوه عملکرد جهان می دانیم و انتظار داریم اتفاقات خاصی بیفتد زیرا آنها را تجربه کرده ایم. از سوی دیگر، کامپیوترها دنیا را مانند ما تجربه نمی کنند. آنها نمی دانند “معمولا” چه اتفاقی می افتد و بنابراین نمی توانند بدانند چه چیزی شگفت آور است!
پس چگونه میتوانیم به رایانه درباره جهان بیاموزیم؟
هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی
هوش مصنوعی رشتهای از علم است که هدف آن این است که رایانه را به شیوههایی شبیه به انسان «فکر» و «رفتار» کند. (AI) رشته ای از علوم کامپیوتر است که سعی می کند کامپیوتر را وادار به “فکر کردن” مانند یک انسان کند. در آغاز تحقیقات هوش مصنوعی، برنامه نویسان کامپیوتر دستورالعمل هایی را برای کامپیوتر می نویسند. برنامه نویسان از زبان های برنامه نویسی برای نوشتن کدها یا دستورالعمل ها برای برنامه ها، وب سایت ها و نرم افزارهای رایانه ای استفاده می کنند. افرادی که می دانند چگونه دستورالعمل ها را برای رایانه بنویسند، باید قوانین بسیار خاصی را به رایانه بدهند تا آن را وادار به انجام آنچه می خواهند کند. در اینجا نمونه ای از این نوع قوانین از دنیای بشر آمده است: “اگر شخصی با تب و سرفه نزد پزشک رفت، باید آزمایش کرونا انجام دهد.” اخیراً، برنامه نویسان شروع به استفاده از یک زیرشاخه هوش مصنوعی به نام یادگیری ماشینی کرده اند، نوعی هوش مصنوعی که در آن یک کامپیوتر مانند انسان ها از تجربه یاد می گیرد. برخلاف هوش مصنوعی، برنامه نویسان نیازی به ارائه دستورالعمل های کامپیوتری ندارند، بلکه در عوض مثال هایی ارائه می دهند. در عوض، کامپیوتر از مثالها یاد میگیرد، درست مانند انسانها. این نوع یادگیری می تواند به رایانه کمک کند تا شگفتی و شوخ طبعی را شناسایی کند.
یادگیری ماشینی چگونه کار می کند؟
بنابراین، آیا کامپیوترها می توانند یاد بگیرند که طنز را درک کنند؟ بله آنها میتوانند! با یادگیری ماشینی، رایانه ها می توانند مسائل طنز را که قبلا غیرممکن می دانستند، درک کنند.
چگونه به رایانه یاد دادیم که جوک را دریافت کند
در آزمایشگاه پروفسور Dafna Shahaf، محققان، هوش مصنوعی را مورد مطالعه قرار میدهند، از جمله اینکه چگونه به کامپیوترها برای درک شوخ طبعی آموزش دهند. برای این کار مدل های یادگیری ماشینی ایجاد می کنیم که اکنون با آن ها آشنا شدید! اولین پروژه پروفسور شهاف در مورد کامپیوتر و طنز بر اساس مسابقه ای در یک روزنامه آمریکایی به نام نیویورکر بود. در این مسابقه روزنامه کاریکاتور بی کلام منتشر می کند و از خوانندگان خواسته می شود یک تیتراژ خنده دار بنویسند. خواننده ای که بامزه ترین عنوان را ارائه کند برنده است. شخصی در روزنامه است که کارش انتخاب خنده دارترین تیتراژها از هزاران تیتراژی است که هر هفته می آید. کار سرگرم کننده ای به نظر می رسد، درست است؟ معلوم شد که اینطور نیست، زیرا پس از چند هفته خواندن این همه زیرنویس خنده دار، دیگر هیچ چیز خنده دار به نظر نمی رسد! آیا کامپیوتر می تواند به روزنامه کمک کند تا خنده دارترین مطلب را انتخاب کند؟ پروفسور شهاف نمونههایی از زیرنویسهای خندهدار را به کامپیوتر آورد و کامپیوتر یاد گرفت که آنها را بر اساس خندهدار بودنشان درجهبندی کند.
در پروژه دیگری، دو محقق در آزمایشگاه پروفسور شهاف – یک دانشجوی دکترا به نام چن شانی و یک دانشجوی کارشناسی ارشد به نام ناداو بورنشتاین – به کامپیوتری برای شناسایی پروژه های علمی خنده دار آموزش دادند. درست خواندید — پروژه های علمی خنده دار! این پروژه بر اساس جایزه ای به نام جایزه ایگ نوبل است که یک جایزه طنز است که به مطالعات علمی داده می شود که “اول مردم را بخندانند، سپس آنها را به فکر فرو ببرند.” برخی از مطالعاتی که برنده این جایزه شده اند:
مطالعه ای که نشان داد جوجه ها افراد زیبا را ترجیح می دهند.
مطالعه ای که نشان داد وقتی مردم شامپانزه ها را در باغ وحش می بینند، شامپانزه ها از انسان ها کپی می کنند و انسان ها نیز از شامپانزه ها کپی می کنند.
مطالعه ای که بزاق (تف) را آزمایش کرد تا ببیند آیا می توان از آن برای تمیز کردن سطح کثیف استفاده کرد.
مطالعه ای که نشان داد افراد بیشتری نسبت به هر غذای دیگری از پنیر منزجر می شوند، حتی اگر فقط آن را بو کنند یا تصویری از آن را ببینند.
محققان با استفاده از یادگیری ماشینی، به رایانه یاد دادند که مطالعات علمی خندهدار مانند موارد ذکر شده را انتخاب کند!
پروژه دیگری به سرپرستی چن شانی همراه با آمازون، به طنز و الکسا، نرم افزار دستیار صوتی مجازی آمازون که می تواند گفتار انسان را درک کرده و پاسخ دهد، نگاه می کند. هدف آن کمک به کاربران با انجام وظایف برای آنها است. افرادی که از الکسا استفاده می کنند با او به گونه ای رفتار می کنند که گویی او یک انسان است و اغلب سعی می کنند با او شوخی کنند. به عنوان مثال، آنها ممکن است بگویند: “سلام، الکسا، آیا میخواهی آدم برفی بسازی؟” مشکل این است که الکسا و سایر برنامههای مشابه او برای درک طنز طراحی نشدهاند، بلکه برای کمک به کارهای روزانه مانند جستجو در اینترنت یا گزارش آب و هوا طراحی شدهاند. بنابراین، آنها معمولاً وقتی کسی با آنها شوخی می کند، متوجه نمی شوند یا به درستی پاسخ نمی دهند و این جالب نیست! برای آموزش دستیاران مجازی مانند الکسا برای دریافت جوک، محققان نمونه هایی از سوالات بازیگوشی را که مردم از الکسا می پرسند جمع آوری کردند، مانند “چشم داری؟” “میخواهی با من به سینما بروی؟” “برای من یک میلیون خرس صمغی سفارش بده” و بیشتر. آنها از این مثالها و بسیاری موارد دیگر برای توصیف بازیگوشی کاربران، بهمنظور تشخیص خودکار آن استفاده کردند.
شوخ طبعی نمونه ای عالی از یک ویژگی انسانی است که درک و استفاده از آن مانند انسان ها برای رایانه ها هنوز بسیار دشوار است. اما امیدی هست!
دیدهایم که رایانهها میتوانند طنز را در مورد کارهای خاصی درک کنند. امید ما برای آینده این است که بتوانیم به کامپیوترها یاد بدهیم که طنز را بهتر و بهتر درک کنند. می خواهید به ما کمک کنید؟ اولین کاری که باید انجام دهید یادگیری برنامه نویسی کامپیوتر است!