چرا اتیسم در ایران در حال انفجار است و درمانگر با صلاحیت کافی نداریم؟
اختلال طیف اتیسم دیگر یک تشخیص نادر و ناشناخته نیست. آمار جهانی و داخلی نشان می‌دهد که
تعداد کودکان دارای اتیسم رو به افزایش است و در نتیجه، نیاز به درمانگر اتیسم
و برنامه‌های درمانی استاندارد هر روز بیشتر می‌شود. در سال‌های اخیر، خانواده‌های زیادی در ایران
به دنبال مراکز تخصصی و درمانگران حرفه‌ای بوده‌اند، اما با یک چالش مهم مواجه شده‌اند:
کمبود درمانگر آموزش‌دیده و بین‌رشته‌ای در حوزه اتیسم.
هدف این مقاله، معرفی ضرورت رویکرد بین‌رشته‌ای در درمان اتیسم و توضیح این است که چرا
دوره آموزش درمانگر اختلال طیف اتیسم می‌تواند حلقه‌ی گمشده‌ی نظام درمان و توان‌بخشی
در ایران باشد.
اتیسم فقط یک مشکل رفتاری یا گفتاری نیست
بسیاری هنوز اتیسم را فقط به‌عنوان «مشکل ارتباطی» یا «تاخیر در حرف زدن» می‌شناسند، درحالی‌که
واقعیت بسیار پیچیده‌تر است. اتیسم تقریبا همه‌ی ابعاد رشد کودک را درگیر می‌کند:
- رشد حسی و حرکتی
- زبان و گفتار و بیان
- شناخت، توجه و حافظه
- تنظیم هیجان و رفتار
- تعامل اجتماعی، بازی و مهارت‌های روزمره
وقتی اختلالی همه‌ی این حوزه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بدیهی است که درمان آن هم باید
چندوجهی و بین‌رشته‌ای باشد. یعنی یک درمانگر تنها، هرقدر هم توانمند، نمی‌تواند
به‌تنهایی همه‌ی نیازهای کودک طیف اتیسم را پوشش دهد. این‌جا است که اهمیت
آموزش درمانگر اتیسم با نگاه تیمی و بین‌رشته‌ای کاملاً مشخص می‌شود.
چالش بزرگ در ایران: افزایش شیوع، کمبود درمانگر آموزش‌دیده
در سال‌های اخیر، گزارش‌ها و تحقیقات نشان داده‌اند که تعداد کودکان دارای تشخیص اتیسم در ایران
رو به افزایش است. آگاهی والدین، غربالگری زودهنگام و بهبود فرآیند تشخیص، همه باعث شده‌اند موارد
بیشتری شناسایی شود. اما در مقابل، سرعت رشد تعداد درمانگران متخصص و آموزش‌دیده در حوزه اتیسم
متناسب با این افزایش نبوده است.
بسیاری از متخصصانی که با کودکان کار می‌کنند – مانند کاردرمانگران، گفتاردرمانگران، روان‌شناسان،
مشاوران و حتی پزشکان – آموزش عمیق، به‌روز و ساختارمندی که به‌طور خاص برای
درمان طیف اتیسم طراحی شده باشد دریافت نکرده‌اند. نتیجه چیست؟ درمان‌ها تکه‌تکه، جزیره‌ای
و گاهی متناقض اجرا می‌شوند و در نهایت این کودک و خانواده او هستند که سردرگمی و اتلاف وقت و هزینه
را تجربه می‌کنند.
مشکل اصلی: نبود رویکرد بین‌رشته‌ای در درمان اتیسم
ماهیت درمان اتیسم ذاتاً بین‌رشته‌ای است؛ اما در عمل، در بسیاری از مراکز:
- کاردرمانگر از جزئیات اهداف و تکنیک‌های گفتاردرمانگر خبر ندارد.
- روان‌شناس از مداخلات حسی–حرکتی و توان‌بخشی شناختی آگاهی کافی ندارد.
- مداخلات دارویی، رفتاری و توان‌بخشی در یک طرح واحد و هماهنگ طراحی نمی‌شوند.
این مدل کار «جزیره‌ای» باعث می‌شود که هر درمانگر فقط بخش کوچک خود را ببیند؛ بدون آن‌که تصویر
کلی رشد کودک و تأثیر متقابل حوزه‌ها بر یکدیگر را در نظر بگیرد. به همین دلیل، نیاز به
دوره آموزشی استاندارد برای درمانگر اتیسم که همه‌ی این رشته‌ها را در کنار هم ببیند،
کاملاً ضروری است.
دوره آموزش درمانگر اختلال طیف اتیسم؛ پاسخی به یک نیاز واقعی
دوره آموزش درمانگر اختلال طیف اتیسم که توسط مجموعه سیناپس و با همکاری
انجمن اتیسم ایران طراحی و اجرا شده، دقیقاً با همین هدف شکل گرفته است: پر کردن خلا
آموزش بین‌رشته‌ای برای درمانگران اتیسم در ایران.
در این دوره، شرکت‌کنندگان از مباحث پایه تا مداخلات تخصصی را به صورت ساختاریافته طی می‌کنند، از جمله:
- آشنایی با تعریف، علائم، علت‌شناسی و سیر رشد اختلال طیف اتیسم
- آموزش تشخیص و تشخیص افتراقی و آشنایی با اختلالات همراه
- آشنایی با آزمون‌ها و ابزارهای غربالگری و سنجش (مانند پرسشنامه‌ها و تست‌های اختصاصی اتیسم)
- آموزش اصول مداخلات رفتاری، مدیریت رفتار و مبانی ABA
- بررسی مداخلات در حوزه‌های حس و حرکت، زبان و گفتار، شناخت، بازی و مهارت‌های اجتماعی
- آشنایی با رویکردهای نوین و شواهد علمی به‌روز در درمان اتیسم
نکته‌ی کلیدی این دوره این است که درمانگر یاد می‌گیرد هر یک از این مداخلات را
در کنار سایر رشته‌ها ببیند و بتواند برای کودک یک برنامه توان‌بخشی منسجم و هماهنگ طراحی
کند، نه مجموعه‌ای از جلسات پراکنده.
حضور اساتید بین‌المللی و تیم آموزشی چندرشته‌ای
یکی از مزیت‌های مهم این دوره، حضور اساتید برجسته از رشته‌ها و دانشگاه‌های مختلف است. ترکیب
فوق‌تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان، متخصصین کودکان، گفتاردرمانگران، کاردرمانگران، متخصصان توان‌بخشی شناختی
و اساتید بین‌المللی باعث می‌شود شرکت‌کنندگان هم‌زمان با چند زاویه‌ی علمی و بالینی آشنا شوند.
این ساختار آموزشی کمک می‌کند که درمانگر:
- زبان مشترک تیم درمان اتیسم را یاد بگیرد.
- بتواند گزارش‌ها و ارزیابی‌های مختلف را کنار هم قرار دهد.
- از سطح «درمانگر تک‌رشته‌ای» به سطح درمانگر بین‌رشته‌ای اتیسم ارتقا پیدا کند.
این دوره مناسب چه کسانی است؟
اگر شما در یکی از گروه‌های زیر هستید، دوره آموزش درمانگر اختلال طیف اتیسم می‌تواند
تأثیر جدی بر مسیر حرفه‌ای شما بگذارد:
- کاردرمانگر و گفتاردرمانگر
- روان‌شناس، مشاور، روان‌سنج
- دانش‌آموخته یا دانشجوی رشته‌های توان‌بخشی، علوم تربیتی، علوم اعصاب شناختی
- پزشک، دستیار روان‌پزشکی یا نورولوژی علاقه‌مند به کار با کودکان
با توجه به روند رو‌به‌افزایش شیوع اتیسم و نیاز روزافزون به خدمات تخصصی، سرمایه‌گذاری روی
آموزش استاندارد در حوزه اتیسم نه‌تنها به نفع کودکان و خانواده‌هاست، بلکه می‌تواند
فرصت‌های شغلی جدید و پایداری برای درمانگران ایجاد کند.
جمع‌بندی: گام بعدی شما چیست؟
اگر احساس می‌کنید در کار با کودکان طیف اتیسم، به آموزش عمیق‌تر، ساختارمندتر و بین‌رشته‌ای نیاز دارید،
ثبت‌نام در یک دوره جامع آموزش درمانگر اختلال طیف اتیسم می‌تواند نقطه‌ی عطفی در مسیر
حرفه‌ای شما باشد. این دوره‌ها کمک می‌کنند تا از کار جزیره‌ای فاصله بگیرید، زبان مشترک تیم درمان را
یاد بگیرید و به درمانگری تبدیل شوید که می‌تواند واقعاً در زندگی کودکان اتیسم و خانواده‌هایشان
تغییر ایجاد کند.
برای مشاهده جزئیات، سرفصل‌ها، شرایط ثبت‌نام و زمان برگزاری، می‌توانید از طریق وب‌سایت سیناپس وارد
صفحه دوره آموزش درمانگر اختلال طیف اتیسم شوید و اطلاعات کامل را دریافت کنید.
