
چرا این موضوع را انتخاب کردهایم؟ پژوهشها نشان میدهد استفادهی بیش از حد از ابزارهای هوشمند، میتواند رشد طبیعی مغز را مختل کند! بنابراین، برای داشتن مغز سالم، نیاز است تا بیشتر دربارهی تاثیر دستگاههای دیجیتال مطالعه کنیم. به نظر میرسد این دستگاهها با کاهش ارتباط بین سلولهای عصبی، عملکردهای مغز مانند کنترل هیجانها را دشوارتر میکنند. از طرف دیگر، استفاده بیش از حد از گوشی همراه، تمرکز نوجوان را کاهش داده و وابستگی او به دستگاههای دیجیتال را بیشتر میکند. برای اینکه بتوانیم از سلامت ذهنمان مراقبت کنیم؛ لازم است در عادتهای مربوط به استفاده از گوشی های هوشمند بازبینی کنیم. آیا به درستی از این ابزارهای فناوری استفاده میکنیم؟ در این مقاله، پژوهشی را مرور میکنیم که تاثیر استفاده بیش از حد از گوشی هوشمند بر رشد مغز نوجوانان را بررسی کرده است. این مطالعه با استفاده از تکنیکهای تصویربرداری مغزی نشان داده است که گوشی هوشمند بر مناطق کلیدی مغز، بهویژه مناطقی که مسئول کنترل هیجانها، تنظیم افکار و رفتارها هستند؛ تاثیر میگذارد. در کنار بررسی این پژوهش، راهکارهای عملی برای ایجاد عادات سالم در این زمینه را نیز ارائه کردهایم.

گوشیهای هوشمند ابزارهای شگفتانگیزی هستند که به ما کمک میکنند با دیگران در ارتباط باشیم، چیزهای جدید یاد بگیریم و سرگرم شویم. اما آیا میدانستید که استفاده نادرست از گوشی میتواند عملکرد مغز شما را تغییر دهد؟ استفاده بیش از حد از گوشی میتواند بر شیوهی مدیریت هیجانهایمان تأثیر بگذارد. منظور از استفاده بیش از حد چیست؟ استفاده بیش از حد یعنی زمانی که نمیتوانیم میزان استفاده از گوشی هوشمند را کنترل کنیم؛ حتی با اینکه از اثرات منفی ان آگاه هستیم. مثلا احساس میکنیم استفاده از گوشی هوشمند تمرکز ما را ضعیف کرده و فعالیتهای روزمرهی ما را مختل میکند. با این حال نمیتوانیم میزان وقت گذرانی با گوشی هوشمندمان را مدیریت کنیم.
پیش از این ما تاثیر استفاده بیش از حد از گوشی همراه بر تشخیص هیجان افراد از روی حالت چهرهی آنها را بررسی کردیم. (این تکلیف شاید به نظر شما کم اهمیت بیاید. اما در کنار نقش آن در استفاده بیش از حد از گوشی، فعالیت مغزی نواحی درگیر در کنترل بازدارنده و پردازش هیجانها را کاهش میدهد. این دو ناحیه قشر پیشپیشانی پشتیجانبی راست و قشر کمربندی قدامی پشتی هستند. کاهش فعالیت این نواحی، یعنی ما توانایی کمتری در کنترل افکار، هیجانها و رفتارمان داریم.
نواحی مغزی مرتبط با کنترل شناختی و تنظیم هیجانی: قشر پیشپیشانی پشتی-جانبی راست (A) و قشر کمربندی قدامی پشتی راست (B)
مغز کودکان در دوران رشد دچار تغییرات زیادی میشود. بخشهایی از مغز که مسئول مدیریت هیجانها و تصمیمگیری است؛ در دوران کودکی و حتی تا اوایل بزرگسالی، به تکامل ادامه می دهد. این یعنی کودکان ممکن است گاهی در درک و پاسخ به هیجانهای دیگران دچار مشکل شوند. این اتفاق حتی زمانی که وقت زیادی با گوشی هوشمند نمیگذرانند نیز طبیعی است. اما آیا استفاده بیش از حد از گوشی میتواند مسیر تکامل مغز کودک را تحت تاثیر قرار دهد؟ از آنجایی که دربارهی مغز منعطف و در حال رشد کودک صحبت میکنیم؛ شناخت تأثیر گوشیهای هوشمند بر مغز و یادگیری نحوه استفاده سالم از آنها برای کودکان اهمیت ویژهای دارد. بیایید بررسی کنیم که استفاده از گوشیهای هوشمند چگونه بر رشد مغز تأثیر میگذارد و چطور میتوانیم از آنها به شکلی هوشمندانه استفاده کنیم.
استفاده بیش از حد از گوشی میتواند شبکههای ارتباطی سلولها و نواحی مغز با یکدیگر را تغییر دهد. این ارتباطات مانند یک شبکه مخابراتی هستند که قسمتهای مختلف مغز را به هم متصل میکنند. وقتی این شبکهها به درستی کار کنند، افراد در مدیریت هیجانها و تصمیمگیریهایشان بهتر عمل میکنند. اما اگر فرد نتواند استفاده از گوشی را کنترل کند، این اتصالات ممکن است بیش از حد ضعیف یا بیش از حد قوی شوند. چنین تغییراتی باعث میشود که کنترل هیجانها و مدیریت استفاده از گوشی دشوارتر شود. مطالعات نشان دادهاند که در نوجوانانی که بیش از حد از گوشی استفاده میکنند، ارتباط عملکردی بین قشر اوربیتوفرنتال چپ (OFC) و هسته اکومبنس (NAcc) و همچنین بین قشر اوربیتوفرنتال راست (OFC) و قشر کمربندی میانی (MCC) ضعیفتر است. این ارتباطات برای کنترل بازدارنده در پاسخ به محرکهای احساسی و رفتارهای مرتبط با پاداش اهمیت دارند. جالب اینجاست که در این نوجوانان، اتصال بین MCC و NAcc قویتر از حد معمول بود. این نشان میدهد که نوجوانانی که بیش از حد از گوشی استفاده میکنند، حساسیت بیشتری به پاداشهای ناشی از استفاده از گوشی دارند و در نتیجه کنترل استفاده از آن برایشان سختتر است.
همبستگی بین علائم ترک، غلظت کورتیزول و اتصال عملکردی.- (A) موقعیتهای قشر اوربیتوفرنتال چپ (OFC) و هسته اکامبنس چپ (NAcc) (B) نوجوانانی که به طور افراطی از گوشی هوشمند استفاده میکنند ، هنگام قطع دسترسی به اینترنت علائم ترک شدیدتری را نشان میدهند و در عین حال، ارتباط عملکردی ضعیفتری بین قشر اوربیتوفرنتال (OFC) و هسته آکومبنس (NAcc) دارند. این ارتباط در نوجوانان گروه کنترل سالم دیده نشد.
یک نگرانی اصلی این است که استفاده بیش از حد از گوشی میتواند تمرکز افراد را کاهش دهد. برای بررسی این موضوع، فعالیت مغزی دو گروه از نوجوانان را در هنگام انجام یک تکلیف تمرکز و توجه مقایسه کردیم: ۳۳ نفر از گروه وابسته به گوشی هوشمند و ۳۳ نفر از گروه کنترل سالم. برای اندازهگیری فعالیت مغزی شرکتکنندگان در حین انجام این تکلیف، از تصویربرداری تشدید مغناطیسی کارکردی استفاده کردیم. نتایج نشان داد که در نوجوانان گروه وابسته به گوشی هوشمند، مناطق مغزی مرتبط با تصمیمگیری و توجه فعالیت بیشتری داشتند. علاوه بر این، در مقایسه با گروه کنترل، افراد گروه اول ارتباط ضعیفتری بین لوب آهیانهای تحتانی راست و شکنج گیجگاهی فوقانی راست (ناحیهای از مغز که در پردازش توجه نقش دارد) نشان دادند. بهویژه در زمان انجام وظایف دشوارتر (شکل ۳). کاهش ارتباط بین این نواحی مغزی با میزان وابستگی آنها به گوشیهای هوشمند مرتبط بود. یافتههای ما نشان میدهد که استفادهی بیشازحد از گوشیهای هوشمند میتواند منجر به افزایش حواسپرتی شود، زیرا مغز این افراد شبکهی مسئول پردازش توجه را بهطور کارآمد به کار نمیگیرد. پردازش توجه، فرآیندی است که مغز از طریق آن روی اطلاعات مهم تمرکز میکند و اطلاعات غیرضروری را نادیده میگیرد. این توانایی به افراد کمک میکند که تمرکز کنند، جزئیات را به یاد بیاورند و به اتفاقات اطراف خود واکنش مناسب نشان دهند. این مطالعه به درک بهتر سازوکارهای مغزی که باعث میشوند کاربران افراطی گوشیهای هوشمند در تمرکز بر روی وظایف و نادیده گرفتن اطلاعات نامرتبط دچار مشکل شوند، کمک میکند.

- تأثیر استفادهی بیشازحد از گوشی هوشمند بر اتصال عملکردی لوبول جداری تحتانی راست (IPL) و شکنج گیجگاهی فوقانی راست (STG) در یک تکلیف توجه. (A) موقعیتهای لوبول جداری تحتانی راست و شکنج گیجگاهی فوقانی راست. (B) در مقایسه با گروه کنترل سالم (HC)، گروه کاربران افراطی گوشی هوشمند (SP) کاهش اتصال عملکردی در این نواحی مغزی را نشان دادند. علامت (*) نشاندهندهی تفاوت معنادار آماری بین دو گروه است.
برای جلوگیری از تأثیرات منفی گوشیهای هوشمند بر مغز، این راهکارها را در نظر بگیرید:
تعیین قوانین مشخص: زمانهای خاصی را برای استفاده از گوشی مشخص کنید و به آن پایبند باشید. مثلاً قبل از خواب، نیمساعت اول بیداری یا هنگام غذا خوردن از گوشی استفاده نکنید.
فعالیت بدنی داشته باشید: ورزش کردن به بهبود عملکرد مغز و افزایش شادی کمک میکند. سعی کنید هر روز زمانی را به فعالیتهای فیزیکی اختصاص دهید.
تعامل اجتماعی را تقویت کنید: وقتگذرانی با دوستان و خانواده بدون گوشی به بهبود مهارتهای اجتماعی کمک میکند.
مدیریت و نظارت: میزان استفاده خود از گوشی را بررسی کنید و در صورت نیاز از والدین یا معلمان کمک بگیرید.
الگوی مناسب داشته باشید: نحوه استفاده بزرگترها از گوشی را ببینید و سعی کنید تعادل در استفاده از آن را یاد بگیرید.
منبع: https://kids.frontiersin.org/articles/10.3389/frym.2024.1445381