چرا چیزی را به خاطر می سپاریم ؟ چرا آن را فراموش می کنیم؟ درمورد آنها چه کاری می توانیم انجام دهیم؟
اندرو بادسون، متخصص مغز و اعصاب به همراه الیزابت کنسینگر، عصب شناس، در کتاب جدید خود با عنوان «چرا فراموش می کنیم و چگونه بهتر به خاطر بسپاریم»، نه تنها نحوه عملکرد حافظه را توضیح می دهند، بلکه با تکیه بر علم جدید نکاتی را در مورد چگونگی قوی نگه داشتن آن با افزایش سن به اشتراک می گذارند. در مصاحبه ای که با نویسندگان این کتاب صورت گرفت آنها در مورد مطالب این کتاب و دانش پشت آن صحبت کردند و همینطور نکاتی را برای بهبود حافظه و ارتقای آن مطرح کردند.
به نظرشما رایج ترین باورهای غلط در مورد حافظه چیست؟
کنزینگر: یکی از رایجترین خطاها در این باره استفاده از استعارهها و تشبیه هایی است که از آنها برای صحبت در مورد حافظه استفاده میکنیم. مثلا برخی حافظه را به صورت فایلی از داده ها در مغز تصور می کنند که ما میتوانیم، هرموقع که خواستیم و به راحتی آن را بازیابی کنیم. این درحالیست که به خاطر سپردن و یادآوری، یک فرآیند فعال و نیازمند تلاش است. هر بار که میخواهیم یک رویداد گذشته را به خاطر بیاوریم، مغز ما باید برای بازسازی آن خاطره تلاش کند.
دومین تصور نادرست در مورد حافظه این است که ما گمان میکنیم چیزی مشابه “حافظه دوربینی” وجود دارد. به معنی آن که ما میتوانیم هر چیزی که به تازگی دیده ایم را به سرعت و بدون هیچ تلاش اضافه ای، به خاطر بسپاریم. ممکن است این احساس را داشته باشیم که چیزهای تصادفی را حفظ می کنیم که تلاشی برای به خاطر سپردن آنها نکردیم، اما حتی برای این خاطرات هم علت زمینه ای وجود دارد که آنها را به خاطر سپرده ایم. ما ناخوداگاه از آهنگی که گوش میدادیم لذت میبردیم، یا به متفاوت بودن آن آهنگ فکر میکردیم و آن احساسات یا افکار به آن محتوا اجازه میداد تا در حافظه بماند و در نتیجه هیچ به خاطر سپردنی بی علت نیست!
سومین درک نادرست از حافظه این است که بسیاری از مردم، فراموشی را چیز خوبی نمی دانند و گمان می کنند حافظه خوب و بهینه، سامانه ای است که هرگز فراموشی در آن رخ نمی دهد. درحالی که فراموش کردن شاید به اندازه به خاطر سپردن مهم باشد، اگر هر بار که سعی میکردیم بفهمیم در حال حاضر چه اتفاقی میافتد یا می خواستیم روی موضوع خاصی تمرکز کنیم و در همان حال مجبور میشدیم همه چیزهایی که از کودکی تا کنون برایمان اتفاق افتاده است را بررسی کنیم، شاید زندگی ناکارامد و حتی دردناکی داشتیم. هرس کردن این خاطرات بسیار مفید است؛ زیرا به ما امکان می دهد از قسمت هایی از گذشته خود استفاده کنیم که به احتمال زیاد برای درک آنچه در حال حاضر در حال وقوع است یا آنچه ممکن است فردا یا سال آینده اتفاق بیفتد، مهم باشد.
چرا چیزها را فراموش می کنیم؟
کنزینگر: به عنوان ساده ترین مدل سازی از حافظه، ما میخواهیم به حافظه به عنوان سه مرحله مختلف فکر کنیم. اولین مورد، دریافت اطلاعات در حافظه است، فرآیندی که از آن به عنوان رمز گذاری یاد می شود. بعد از آن، مغز باید آن اطلاعات را به مدت طولانی در خود نگه دارد. شبیه فشار دادن دکمه ذخیره بر روی سندی است که به تازگی در رایانه خود ایجاد کرده اید، اما برخلاف آن مشابه با رایانه، باید به طور مداوم آن محتوا را در مغز خود ذخیره کنید و در نهایت، باید بتوانید آن اطلاعات را در لحظه ای که به آن نیاز دارید به ذهن بیاورید.
چگونه می توانیم مطمئن شویم که چیزهایی که باید به خاطر داشته باشیم را حفظ کرده ایم؟
کنزینگر: در سرتاسر کتاب، ما از سرواژه Four استفاده میکنیم که مخفف چهار چیز حیاتی است که باید انجام دهیم تا اطلاعات را در حافظه رمزگذاری کنیم. اول، شما باید توجه (Focus) را به کار ببرید. دوم، شما باید اطلاعات را سازماندهی (organization) کنید، سپس باید اطلاعات را درک (Understand) کنید، و در نهایت، باید آن را به چیز دیگری که مغز شما از قبل می داند مرتبط (Relate) کنید. البته گفتن این مراحل خیلی راحت تر از انجام دادن آن در دنیای واقعی خواهد بود.
اغلب، وقتی کسی می گوید: “من به یک مهمانی رفتم، و با همه مهمانان معاشرت کردم ولی اکنون نام هیچ یک از آنها را به خاطر نمی آورم”، در این سناریو مشکل در همان مرحله اول بود: نقص در توجه! همانند مرحله اول، در لحظه بازیابی نیز می توانیم شکست هایی داشته باشیم. هر دانش آموزی این را سر امتحان تجربه کرده است. دقیقا مطلبی که از آن سوال مطرح شده را می داند، اما در طول امتحان، نمی تواند به آن برسد. یا به صورت کسی نگاه میکنید، نام این شخص را میشناسید، اما در همان لحظه، نمیتوانید آن را بازیابی کنید.
خواب یا کمبود آن چگونه می تواند بر حافظه ما تأثیر بگذارد؟
کنزینگر: وقتی در مورد ذخیره سازی اطلاعات صحبت می کنیم به صورتی که در آینده دسترسی طولانی مدت به آن داشته باشیم، خواب کافی یکی از مهم ترین کارهایی است که می توانیم انجام دهیم. خواب به اطلاعات کمک میکند تا از دسترسی کوتاه مدت به خاطرات به سمت ذخیرهسازی طولانیمدت حرکت کنند و انتقال از چیزی را که از یک رویداد خاص به خاطر میآوریم، مانند یادآوری زمانی که معلم گفته است نقطه جوش آب 100 درجه است، هدایت میکند.
بودسون: خواب برای تثبیت خاطرات مهم است تا مغز بتواند آنها را بعداً بازیابی کند، اما خواب نیز برای کمک به دفع پروتئین بتا آمیلوئید در شب به ما کمک می کند. پروتئینی که تصور می شود میتواند باعث زوال عقل در بیماری آلزایمر بشود.
این هنوز یک حوزه تحقیقاتی فعال است، اما شواهد خوبی وجود دارد که نشان میدهد وقتی میخوابیم، سلولهای مغز و سیناپسها کمی کوچک میشوند و به ما این امکان را میدهد که این پروتئین را که در طول روز انباشته میشود، را دفع کنیم.
سودوکو یا جدول؟ کدام یک به حفظ سلامت مغز و تقویت حافظه کمک می کند؟
پاسخ کوتاه این است که وقتی بازیهای مغزی رایانهای یا سودوکو بیشتر انجام میدهید، تنها در بازیهای مغزی و سودوکو بهتر میشوید، اما این به طور کلی بهبود عملکرد کلی مغز تلقی نمیشود. با این اوصاف، ما می دانیم که وقتی فردی درگیر فعالیت های جدید تحریک کننده شناختی می شود، نشان داده شده است که مزایایی دارد.
مطالعهای که اخیراً منتشر شد، جدول را در مقایسه با بازیهای آموزشی رایانه ای بررسی کرد و آنها دریافتند افرادی که جدول کلمات متقاطع را انجام میدهند، عملکرد بهتری دارند. جدول کلمات متقاطع ممکن است چیزی مفید باشد زیرا همیشه کمی متفاوت هستند و از شما می خواهند که روش های متفاوت و بدیع در مورد کلمات و دانش خود به کار ببرید. اما نشان داده شده است که داشتن تعاملات اجتماعی سالم مهمتر است.
مغز ما برای انجام جدول کلمات متقاطع یا بازی های رایانه ای تکامل نیافته است. آنها تا حد زیادی برای تعاملات اجتماعی تکامل یافته اند. این یکی از دلایلی است که چرا فعال ماندن از نظر اجتماعی بسیار مهم است. به طور خلاصه، شما باید درست غذا بخورید، ورزش کنید، خود را از نظر شناختی تحریک کنید، از نظر اجتماعی فعال بمانید و به اندازه کافی بخوابید.
چگونه حافظه با افزایش سن تغییر می کند؟
با افزایش سن بیماری آلزایمر یا سایر آسیب های مغزی که متعاقب پیری به وجود می آید، آزاردهنده هستند. ما چیزهایی مانند اسم های خاص را فراموش می کنیم، نمی توانیم به نام کسی فکر کنیم؛ نمی توانیم به عنوان کتابی که هفته گذشته خواندیم فکر کنیم.
ما همچنین بیشتر مستعد فراموش کردن برخی از جزئیات هستیم، زیرا با افزایش سن، تفاوتی در عملکرد طبیعی مغز اتفاق می افتد که اصل اتفاق را در اولویت قرار میدهد. مغز به جای اینکه سعی کند هر رویداد فردی را حفظ کند، شباهت های بین رویدادها را در نظر می گیرد. این می تواند منجر به محرومیت های زیادی در حافظه شود و همچنین می تواند ما را مستعد برخی از انواع تحریف حافظه یا خاطرات نادرست کند، جایی که فکر می کنیم اتفاقی افتاده است، اما این طور نباشد.
در آخر، از میان نکته های فراوانی که در کتابتان برای ارتقای حافظه و بهبود عملکرد آن یاد کرده اید، به نظر شما کدام یک از این نکات می تواند برای ما مفید تر و کارامد تر باشد؟
واقعیت آن است که من در زندگی شخصی سعی میکنم حافظه ام را تا حد امکان آرام و خالی نگه دارم. من تمام رمزهای عبور خود را در یک مکان امن یادداشت کرده ام و از تقویم و لیست کارها استفاده می کنم و برای به خاطر سپردن بهتر چیزها، روز به روز تلاش می کنم تا به کاری که انجام می دهم توجه کنم و سعی می کنم کمتر چند کار را باهم انجام دهم. من واقعاً سرواژه ” FOUR” را دوست دارم. آگاهی از این چهارگانه به من کمک کرد تا در مورد تمام مراحل مختلفی که باید هر بار برای به خاطر سپردن چیزی برای من مهم است ، انجام دهم، فکر کنم.
برای من، یکی دیگر از این تکنیک های اثربخش این است که سعی میکنم تا حد ممکن از خطاهای رمزگذاری خودم بکاهم. مثلا وقتی گوشی موبایل خودم را زمین می گذارم، با صدای بلند می گویم: گوشی موبایلم را روی پیشخوان می گذارم. این یک استراتژی بسیار ساده اما کارامد است و به همین علت انجام دادن آن برای من آسان است. شما باید توجه خود را بر روی آن اقدامات اولیه متمرکز کنید تا خود را از آزارهای فراموشی بعداً نجات دهید.
و در آخر، یکی از مهم ترین توصیه ها به دانش آموزانی که در حال مطالعه برای امتحانات هستند این است که تا حد ممکن سعی کنید حافظه خود را انباشته نکنید. وقتی برای مطالعه قبل از امتحان بیدار می مانید، مغز شما از خواب کافی و استراحت مناسب بهره مند نمی شود و با توجه به زمانبر بودن پروسه یادگیری اگر چیزی را متوجه نمی شوید، سعی نکنید با اجبار و در زمان کم، آن مطلب را یاد بگیرید چون اغلب وقت کافی برای ایجاد این درک وجود ندارد. پس آرامش خود را حفظ کنید، خواب کافی داشته باشید و از ترفند هایی که در این کتاب به توضیح آنها پرداختیم استفاده کنید!
1 Comment
سپاس
یه ویدیو هم از مصاحبه نویسنده ها تو آپارات دیدم
https://www.aparat.com/v/NGjkZ