تاثیر افزایش سن بر مغز
تاریخ انتشار: دسامبر 05, 2018
افزایش سن با تغییرات فیزیولوژیک در مغز همراه است. اکثر سالمندان پس از سن ۶۵ سالگی تغییراتی را در خود احساس میکنند؛ تغییراتی همانند کاهش سرعت انجام فعالیتها و پردازش فعالیتهای اجرایی. سرعت و پردازش فعالیتهای اجرایی دو فاکتور مهمی هستند که نشاندهنده کیفیت عملکرد روزانه و کنترل مغز هستند. برای مثال غیرطبیعی نیست که افراد مسن آهستهتر مفاهیم تازه را درک کنند، یا در رفتارهای اجتماعی خود به مشکل بخورند.
علت این تغییرات آسیب دیدن شبکه های عصبی است که از دوران کودکی شکل گرفتهاند.
البته افزایش سن باعث تقویت بعضی مهارتها میشود، برای مثال دایرهی لغات افراد، دانش عمومی و حافظه معنایی افراد مسن گستردهتر از جوانان است. شاید علت این موضوع خواندن کتابهای بیشتر و یا معاشرت با افراد بیشتر باشد.
بررسیهای میکروسکوپیک مغز نشان میدهد در طول زمان آسیبهای زیانآوری به واحدهای کورتکس ( نورونها، میلین و نوروترنسمیترها) وارد میشود. این تغییرات با فعالیتهای شناختی افراد در ارتباط است؛ برای مثال آسیب قشر سفید باعث کاهش عملکرد و مهارتهای اجرایی، مانند برنامهریزی و سازمان دادن اهداف در فرد میشود.
تصویربرداریهای مغز نشان داده که افراد مسن به نسبت افراد جوانتر برای انجام فعالیتهای مشابه از نورونهای بیشتری استفاده میکنند؛ بدین معنی که با افزایش سن و کاهش سرعت و عملکرد نورونها، مغز برای جبران تعداد نورونهای درگیر را افزایش میدهد.
متاسفانه با افزایش سن، احتمال بیماریهای تحلیلبرنده عصبی مثل پارکینسون، آلزایمر و ALS نیز افزایش مییابد؛ در تمام این بیماریها فعالیت قسمت مهمی از مغز مختل میشود. یکی از نگرانیها در افراد مسن ابتلای آنها به دمانس است، در این اختلال حافظه فرد به طور چشمگیری کاهش مییابد، مثلا بیمار افراد نزدیک خود و اتفاقات اخیر را به خاطر نمیآورد. کاهش حافظه در دمانس با کاهش طبیعی حافظه در طی افزایش سن تفاوت دارد. تا حدودی طبیعی است اگر افراد مسن گهگاهی مسائل جزئی را فراموش کنند و یا جزئیات اتفاقاتی را که در گذشته رخ داده به خاطر نیاورند.
همچنین تصویربرداریهای مغزی نشان دادند تغییرات ساختاری مغز در افراد مسن با بیماریهای مغزی متفاوت با افراد مسن بدون بیماریهای مغزی است. به طور مثال در افراد مسن با آلزایمر پیشرفته جمع شدن قشر مغز، چروکیدگی هیپوکمپ و افزایش مایع در بطنهای مغزی دیده میشود. این مکانها در حافظه نقش دارند. همچنین از لحاظ پاتولوژیک در آلزایمر و دمانس پلاکهای آمیلوئیدی یافت میشود.
البته این تغییرات در همه افراد مشابه نیست و بعضی افراد کمتر علائم پیری را بروز میدهند و دچار کاهش عملکرد شناختی نمیشوند. ژنتیک و فاکتورهای محیطی در این زمینه موثر هستند. فاکتورهای محیطی مثل فعالیت فیزیکی، رژیم غذایی و حتی فرهنگ نقش دارند. به خصوص فعالیت فیزیکی و ورزش که علاوه بر اینکه باعث بهبود سلامتی مغز و سیستم قلب و عروقی میشوند، باعث افزایش ساخت و رشد نورونها در هیپوکمپ میشود.
دانستن این موارد از این جهت اهمیت دارد که سن بالای ۶۰ سال بیشترین گروه سنی در جمعیت جهان است و پیشبینی میشود تا سال ۲۰۵۰ جمعیت گروه سنی بالای ۶۰ سال به حدود دو میلیارد نفر برسد.