ما تمایل داریم روی نتیجه پایانی خوشایند تمرکز کنیم و این میتواند باعث تصمیمگیریهای نادرست شود.
یک مطالعه جدید این سازوکار را بررسی کرده است. بیایید تصور کنیم که برای تعطیلات، به مدت پنجروز به جای دلانگیزی رفتید و همه چیز تا روز چهارم طبق برنامه پیش میرود، اما در روز پنجم باران و طوفان غوغا میکنند و باعث میشود تفریحات شما کنسل شود. آیا با گذر زمان شما این تجربه را به عنوان یک تجربه خوب بهیاد میآورید؟ احتمالاً نه! بعدها بیشتر احتمال دارد از این سفر تعطیلاتی که بارندگی برنامههای تفریحی شما را بهم ریخت یاد کنید.
مارتین وسترگاد عصبشناس دانشگاه کمبریج میگوید: «معلوم است که مردم خواهان پایان خوش هستند!» او در ادامه میگوید: ایده اصلی در این پژوهش، تفاوت بین آن چیزی است که مردم از آن لذت میبرند و آنچه که انتخاب میکنند. مردم شاید از تعطیلات ساحلی لذت ببرند اما اگر آنرا با پایان خوش به انتها نبرند در آینده آن را انتخاب نخواهند کرد! و این موضوع همیشه سودمند نیست.
این پدیده که به «اثر پایان خوش» معروف است، قبلاً توسط محققان ثبت شده بود. در یک مطالعه، دانیل کانمن، که برنده جایزه نوبل، از بیماران کولونوسکوپی خواست تا درد خود را در فواصل عمل رتبهبندی کنند، سپس از آنها خواسته بود تا میزان دردناک بودن این تجربه را پس از پایان آن رتبهبندی کنند.. کانمن دریافت که درد در طول انجام این عمل بر حافظه شرکت کنندگان تأثیری ندارد. در عوض، اوج شدت درد در سه دقیقه آخر عمل، بیشترین تأثیر را بر حافظه بیماران میگذارد. هرچه آن دقایق پایانی دردناکتر باشد، خاطره دردناکتری شکل میگیرد.
محققان با طراحی یک آزمایش و بررسی تصاویر FMRI به این نتیجه رسیدهاند که آمیگدال و اینسولای قدامی در پدیده «اثر پایان خوش» نقش اساسی دارند. در این پژوهش، افراد با آمیگدال فعالتر، تصمیمهای بهتری داشتند چرا که کل فرایند را کدگذاری میکردند، در حالی که آنهایی که اینسولای قدامی فعالتری داشتند نشانههای بازدارنده را قویتر رمزگذاری میکنند و درنتیجه تصمیمات سوگیرانه تری میگیرند. در این آزمایش افرادی که تصمیم گیریهای بهینه تری دارند تمام رویداد و فرآیند را کدگذاری کرده و به حافظه میسپارند و افرادی که معمولاً تصمیم گیریهای سوگیرانه بیشتری دارند، بیشتر نشانههای ناخوشایند و منفی را رمز گذاری میکنند.
وسترگارد اذعان میکند که این مطالعه محدودیتهایی دارد. همه آزمودنیها پژوهش مردان 21 تا 36 ساله بودند. سوالی که در اینجا مطرح میشود این است که آیا ممکن است بین زن و مرد یا بین پیر و جوان تفاوت وجود داشته باشد؟ یا برای مثال بین هنرمندان و ریاضیدانان اینکه چه چیزی خوشایند و دلپذیر باشد و قویتر کد گذاری شود، تفاوتهایی وجود دارد؟ این سوالاتی است که باید بیشتر به آنها پرداخته شود.
پژوهشگران میگویند در حالی که اثر پایان خوش شناخته شده است اما دانشمندان هنوز نمیدانند ما چگونه رویدادها را به عنوان تجارب خوشایند یا ناخوشایند ارزیابی میکنیم؟
در پژوهش انجام شده توسط وسترگاد و تیم او، یک فرضیه آن بود که افراد اتفاقات خوب را به دلیل آن که زودتر رخ میداد، فراموش میکردند. اما پژوهشهای بعدی نشان داد که این موضوع به ضعف حافظه ما ارتباط ندارد، در مغز ما سیگنالهایی جهت ارزیابی خوشایندی یا نا خوشایندی تجربه، و سیگنالهایی برای کاهش دادن خوشایندی رویدادهای تجربه شده وجود دارد. این موضوع نشان میدهد که مغز ما به طور فعال در حال ارزیابی رویدادهای تجربه شده است. در پژوهشهای بعدی نشان داده شد که، اینسولای قدامی اغلب با پردازش تجربیات منفی، انزجار و درد همراه است.
هدایت رفتار افراد با کمک اثر پایان خوش
از اثر پایان خوش میتوان برای هدایت افراد به عادت و رفتارهای مفید استفاده کرد. مطالعه کانمن نشان داد که افراد خاطراتشان از کولونوسکوپی بر دقایق دردناک آخر عمل وابسته است، اما اگر پزشکان بتوانند تجربه دقایق آخر این عمل پزشکی را خوشایند کنند چه؟ پژوهشگران پیشنهاد میکنند که راحتتر کردن پایان این ارزیابی ممکن است به این معنی باشد که افراد آنقدر خاطرات منفی نداشته باشند و در نتیجه باعث شود که مردم کمتر از آن متنفر باشند و احتمال بیشتری وجود داشته باشد که برای ارزیابی و اقدامات بعدی مجدداً مراجعه کنند.
چرا پایان خوش همیشه سودمند نیست!؟
محققان میگویند، ترجیح ما برای پایان خوش میتواند یک موهبت تکاملی باشد، اما اشاره میکند که میتواند ما را به بیراهه بکشاند. ممکن است تصمیمگیری سریع را آسانتر کند، زیرا به ما یک احساس «شهودی» درباره بهترین گزینه میدهد. اما این موضوع میتواند مشکل ساز باشد، زیرا احساس شهودی ما نیز میتواند دچار اشتباه شود. به طور مثال از این خطا در برنامههای انتخاباتی استفاده میشود. سیاستمداران تلاش میکنند تا در پایان دوران تصدی خود، اقدامات بهتری به جا بگذارند با این نگاه که آخرین فعالیتهای آنها بیشتر در ذهن مردم مانده در نتیجه احتمال آن که در انتخابات بعدی آرای بیشتری به دست آورند، خواهد بود.
متخصصین توصیه میکنند در انجام تصمیم گیریهای مهم، بیش از آنکه براساس تجربههای سابق خود و ارزیابیهایی که از آنها داریم، انتخاب کنیم، با بررسی مزایا و معایب خطای پایان خوش را در تصمیم گیریهای مهم کاهش دهیم.
منبع
https://www.wired.com/story/your-brain-prefers-happy-endings-thats-not-always-smart/