۵ دلیل که تحریک الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز، آینده درمان‌های مغزی است!

سپیده‌دم عصر جدیدی در علوم اعصاب فرا رسیده است و در خط مقدم آن، تحریک الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز (tES) قرار دارد. این تکنیک غیرتهاجمی که شامل انتقال جریان‌های الکتریکی ضعیف به مغز از طریق الکترودهای قرار گرفته روی پوست سر است، به سرعت در حال ظهور به عنوان یک رویکرد امیدوارکننده برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌های عصبی و روانپزشکی است. اگرچه tES هنوز در حال تکامل است، اما نگاهی اجمالی به آینده‌ای را ارائه می‌دهد که در آن درمان‌های مغزی ایمن‌تر، شخصی‌سازی‌شده‌تر و در دسترس جمعیت وسیع‌تری قرار دارند. در اینجا پنج دلیل کلیدی وجود دارد که چرا tES آماده ایجاد انقلابی در درمان مغز است.

1. رویکردی ملایم: قدرت غیرتهاجمی بودن

یکی از مهم‌ترین مزایای tES در ماهیت غیرتهاجمی آن نهفته است. برخلاف تحریک عمیق مغز یا سایر مداخلات جراحی، tES نیازی به هیچ‌گونه جراحی یا بیهوشی ندارد. این امر به طور چشمگیری خطرات مرتبط با درمان را کاهش می‌دهد، نیاز به دوره‌های بهبودی طولانی را از بین می‌برد و آن را به گزینه‌ای مناسب برای جمعیت بزرگ‌تری از بیماران، از جمله کسانی که ممکن است کاندیدای مناسبی برای روش‌های تهاجمی‌تر نباشند، تبدیل می‌کند. توانایی تعدیل فعالیت مغز بدون شکافتن پوست، یک تغییر پارادایم در نحوه برخورد ما با اختلالات مغزی است.

2. طیف گسترده‌ای از کاربردها: تطبیق‌پذیری در درمان

کاربردهای بالقوه tES طیف قابل توجهی از شرایط را در بر می‌گیرد. تحقیقات نتایج امیدوارکننده‌ای را در استفاده از tES برای کاهش علائم افسردگی، اضطراب و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) نشان داده است. فراتر از سلامت روان، tES به عنوان ابزاری برای کمک به توانبخشی پس از سکته مغزی با ترویج انعطاف‌پذیری عصبی (نوروپلاستیسیتی)، مدیریت شرایط درد مزمن و حتی افزایش عملکردهای شناختی مانند حافظه و یادگیری در حال بررسی است. این تطبیق‌پذیری ناشی از توانایی هدف قرار دادن مناطق مختلف مغز و تعدیل فعالیت آن‌ها به روش‌های خاص است که درها را به روی درمان‌هایی برای شرایطی که در حال حاضر گزینه‌های درمانی محدودی دارند، باز می‌کند.

3. افزایش دقت: هدف‌گیری شبکه‌های مغزی

در حالی که برخی از منتقدان به دقت فضایی نسبتاً پایین‌تر tES سنتی در مقایسه با تکنیک‌هایی مانند تحریک مغناطیسی فراجمجمه‌ای (TMS) اشاره کرده‌اند، پیشرفت‌های اخیر به سرعت در حال تغییر این چشم‌انداز هستند. به عنوان مثال، tES با کیفیت بالا (HD-tES) از چندین الکترود کوچک‌تر برای ارائه جریان‌های الکتریکی متمرکزتر به مناطق خاص مغز استفاده می‌کند. tES با همراهی نرم‌افزارهای پیچیده هدف‌گیری عصبی که از داده‌های تصویربرداری مغزی فردی بهره می‌برند، به طور فزاینده‌ای دقیق‌تر می‌شود و امکان درمان‌های متناسب‌تر و مؤثرتر را فراهم می‌کند. این توانایی برای هدف قرار دادن شبکه‌های عصبی خاص، نویدبخش پزشکی شخصی‌سازی‌شده در سلامت مغز است.

4. مشخصات ایمنی مطلوب: به حداقل رساندن عوارض جانبی

در مقایسه با بسیاری از مداخلات دارویی و سایر تکنیک‌های تحریک مغز، این روش دارای مشخصات ایمنی بسیار مطلوبی است. شایع‌ترین عوارض جانبی گزارش‌شده، خفیف و گذرا هستند و اغلب به احساس سوزن سوزن شدن یا قرمزی در محل الکترودها محدود می‌شوند. این در تضاد شدید با داروهایی است که می‌توانند عوارض جانبی سیستمیک داشته باشند یا روش‌های تهاجمی‌تر با خطرات ذاتی. حداقل بودن عوارض جانبی tES، آن را به یک گزینه درمانی قابل تحمل‌تر در درازمدت تبدیل کرده و موانع پایبندی بیمار به درمان را کاهش می‌دهد.

5. دسترسی و مقرون‌به‌صرفه بودن: مراقبت از مغز برای همه

توسعه دستگاه‌های tES قابل حمل و نسبتاً ارزان، راه را برای افزایش دسترسی و مقرون‌به‌صرفه بودن درمان‌های مغزی هموار می‌کند. پتانسیل استفاده از tES در خانه، تحت نظارت پزشکی مناسب، می‌تواند نحوه مدیریت شرایط مزمن عصبی و روانپزشکی را متحول کند. این تغییر به سمت مراقبت‌های در دسترس‌تر می‌تواند به طور قابل توجهی بار سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی را کاهش دهد و بیماران را، به‌ویژه آن‌هایی که در مناطق دورافتاده یا محروم هستند، توانمند سازد تا نقش فعال‌تری در درمان خود ایفا کنند.

مسیر پیش رو

در حالی که آینده tES روشن به نظر می‌رسد، اذعان به این نکته ضروری است که تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد. برای اثبات کامل اثربخشی و اثرات بلندمدت tES برای شرایط مختلف، به کارآزمایی‌های بالینی گسترده‌تری نیاز است. علاوه بر این، درک عمیق‌تر از مکانیسم‌های فیزیولوژیکی عصبی زیربنایی برای بهینه‌سازی پروتکل‌های درمانی و اطمینان از اجرای ایمن و مؤثر آن حیاتی خواهد بود.

علیرغم این تلاش‌های مداوم، شواهد تا کنون قویاً نشان می‌دهد که تحریک الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز فقط یک روند گذرا نیست، بلکه یک فناوری بنیادی برای آینده درمان‌های مغزی است. ماهیت غیرتهاجمی، تطبیق‌پذیری، بهبود دقت، حداقل عوارض جانبی و دسترسی روزافزون، آن را به عنوان ابزاری قدرتمند در تلاش ما برای درک و درمان مغز انسان معرفی می‌کند.

منابع

1. Antal, A., & Paulus, W. (2013). Transcranial alternating current stimulation (tACS). Frontiers in Human Neuroscience, 7, 317.
2. Brunoni, A. R., Nitsche, M. A., Bolognini, N., Bikson, M., Wagner, T., Merabet, L., … & Fregni, F. (2017). Clinical research with transcranial direct current stimulation (tDCS): challenges and future directions. Brain Stimulation, 10(4), 585-597.
3. Fregni, F., & Pascual-Leone, A. (2007). Technology insight: noninvasive brain stimulation in neurology—perspectives on the therapeutic potential of rTMS and tDCS. Nature Clinical Practice Neurology, 3(7), 383-393.
4. Kuo, H. I., Bikson, M., Datta, A., Paulus, W., & Nitsche, M. A. (2016). Comparing cortical plasticity induced by conventional and high-definition 4× 1-ring tDCS: a neurophysiological study. Brain Stimulation, 9(5), 670-677.
5. Lefaucheur, J. P., Antal, A., Ayache, S. S., Benninger, D. H., Brunelin, J., Cogiamanian, F., … & Garcia-Larrea, L. (2017). Evidence-based guidelines on the therapeutic use of transcranial direct current stimulation (tDCS). Clinical Neurophysiology, 128(1), 56-92.
6. Nitsche, M. A., & Paulus, W. (2000). Excitability changes induced in the human motor cortex by weak transcranial direct current stimulation. The Journal of Physiology, 527(3), 633-639.
7. Palm, U., Hasan, A., Strube, W., & Padberg, F. (2016). tDCS for the treatment of depression: a comprehensive review. European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, 266(8), 681-694.
8. Polanía, R., Nitsche, M. A., & Ruff, C. C. (2018). Studying and modifying brain function with non-invasive brain stimulation. Nature Neuroscience, 21(2), 174-187.
9. Woods, A. J., Antal, A., Bikson, M., Boggio, P. S., Brunoni, A. R., Celnik, P., … & Nitsche, M. A. (2016). A technical guide to tDCS, and related non-invasive brain stimulation tools. Clinical Neurophysiology, 127(2), 1031-1048.
10. Zaghi, S., Acar, M., Hultgren, B., Boggio, P. S., & Fregni, F. (2010). Noninvasive brain stimulation with low-intensity electrical currents: putative mechanisms of action for direct and alternating current stimulation. Neuroscientist, 16(3), 285-307.