یادگیری اجتماعی و مغز: از دیگران و درباره آن ها چگونه می‌آموزیم

یادگیری اجتماعی چیست و  چرا اهمیت دارد؟

زمانی که درباره آخرین چیزی که یاد گرفتید فکر می‌کنید، احتمالا اولین چیزی که به ذهنتان می‌رسد، مطلبی است که در مدرسه آموخته‌اید. برای مثال، کلمات زبان فرانسوی که باید برای آزمون پیش‌رو می‌دانستید. آموختن این مسائل می تواند در آینده مفید باشد: اگر برای تعطیلات به فرانسه بروید، قادر خواهید بود که برای مثال مسیرها را بپرسید.

بدیهی است که یادگیری دانش (مانند کلمات فرانسوی) می‌تواند مهم باشد. با این وجود، علاوه بر یادگیری از کتب، می‌توانید درباره اطرافیان خود نیز بیاموزید که یادگیری اجتماعی نامیده می‌شود، زیرا منبع برای این یادگیری، افراد هستند. در بیشتر موارد، شما توسط سایر افراد ، شامل خانواده، آموزگاران و دوستان در مدرسه، احاطه شده‌اید. احتمالا هر روز و به صورت ناخودآگاه، از آن‌ها و درباره آن‌ها یاد می‌گیرید!

از آنجاییکه انسان، موجودی بسیار اجتماعی است، یادگیری اجتماعی مهارت مهمی محسوب می‌شود. یادگیری اجتماعی روشی کارآمد برای یادگیری است. برای مثال، نیاز نیست تا به تنهایی همه چیز را متوجه شوید، زیرا می‌توانید از اشتباهات یا موفقیت‌های دیگران، تجربه کسب کنید و بیاموزید. بعلاوه، یادگیری اجتماعی می‌تواند شما را قادر سازد که دیگران را بهتر بشناسید و هم‌چنین بدانید که چگونه با آن‌ها رفتار کنید. این مهارت یادگیری اجتماعی به شما در داشتن ارتباط خوب با دیگران کمک می‌کند که برای تندرستی و سلامتی شما خوب است.

در این مقاله، دو نوع از یادگیری اجتماعی را خواهیم آموخت: یادگیری از دیگران و یادگیری درباره دیگران. برای اینکه نشان دهیم شما در حال حاضر از این روش‌های یادگیری اجتماعی به صورت متناوب استفاده می‌کنید، مثال‌هایی می‌زنیم که احتمالا در مدرسه با آن ها مواجه شده‌اید. در نهایت، از آنجاییکه مغز نقش حیاتی در یادگیری ایفا می کند، توضیح خواهیم داد که چگونه یادگیری اجتماعی در مغز کار می کند.

چگونه از دیگران می آموزیم؟

یکی از انواع مهم یادگیری اجتماعی، یادگیری از فرد دیگر از طریق تماشا کردن آن چیزی است که انجام  می‌دهند. این باور وجود دارد که اشتباهات و موفقیت‌های افراد می‌تواند به شما بیاموزید که در شرایط مشابه یا متفاوت چه باید انجام دهید.

برای مثال، تصور کنید در حال آزمون دادن در مدرسه هستید، اما پاسخ سولات را برای کسب حد نصاب نمره، نمی‌دانید. دوست شما در کنار شما نشسته است و می‌بینید که در حال پاسخ‌دهی به سوالات است. ممکن است وسوسه شوید که نگاهی گذرا به برگه او کنید… اما ناگهان یکی از همکلاسی‌هایتان که در حال تقلب بود، دستگیر و تنبیه می‌شود. اکنون احتمالا تصورتان نسبت به تقلب منفی‌تر می‌شود، زیرانتیجه آن را در تنیبه دیده اید! به عبارتی دیگر، از اشتباه فردی دیگر یاد گرفتید که بهتر است در جلسه امتحان تقلب نکنید.

زمانی که با تماشای دیگران چیزی را یاد می‌گیرید، درباره انتخاب‌های آن‌ها (مانند تقلب کردن) و پیامد آن (تنبیه) می‌آموزید. در صورتی که پیامد مثبت باشد، به احتمال بیشتری همان تصمیم مشابه را خواهید گرفت اما اگر نتیجه منفی باشد، احتمالا تصمیم دیگری خواهید گرفت.

محققان یافته‌اند افراد در یادگیری بهترین گزینه‌ها و تصمیمات خوب هستند. با این حال، اگر به دیگرانی نگاه کنیم که در حال یادگیری همان مسئله مشابه هستند، حتی بهتر هم خواهیم آموخت. زمانی که به انتخاب‌های دیگران نگاه می‌کنیم، چه نتایج خوب باشد چه بد، اطلاعات اضافی را درباره اینکه کدام تصمیم بهترین است، خواهیم داشت که از آن برای بهبود تصمیمات و انتخاب‌های خود استفاده می‌کنیم. این اتفاق باعث می‌شود تا یادگیری از اشتباهات و موفقیت‌های دیگران، کارایی بیشتری را نسبت به زمانی که خود به تنهایی مسائل را حل می‌کنیم، داشته باشد.

چگونه درباره دیگران فرا می‌گیریم؟

توضیح دادیم که توسط نگاه کردن به دیگران، از آن‌ها می‌آموزیم. یکی دیگر از انواع رایج یادگیری اجتماعی، یادگیری درباره دیگران از طریق تعامل با آن‌هاست. زمانی که درباره دیگران فرا می‌گیرید، می‌آموزید که چگونه به نظر می‌رسند و چگونه رفتار می‌کنند. برای این نوع از یادگیری، باید به رفتار دیگران توجه کنید تا بتوانید از این اطلاعات برای تصمیمات آینده استفاده کنید.

برای مثال، تصور کنید که به یکی از همکلاسی‌هایتان گفته‌اید که از پسری که برروی دو میز آن طرف‌تر نشسته است، خوشتان می‌آید، با این حال همکلاسی‌تان امانت‌دار نباشد و راز شما در کل کلاس پخش شود و شما را شدیدا ناراحت کند! در این شرایط، احتمالا می‌آموزید که بهتر است دیگر راز خود را به او نگویید.

با اینکه می‌توانید مسائل زیادی درباره دیگران را فرا بگیرید، بسیاری از محققان چگونگی یادگیری ما درباره امانت‌داری دیگران را مورد مطالعه قرار دادند. یادگیری اینکه به چه کسی می‌توانید اطمینان کنید، بسیار مهم است، زیرا به شما در تصمیم‌گیری اینکه آیا می‌توانید حرف‌های او را باور کنید یا خیر، کمک می کند.

محققان یافته اند که در دوران نوجوانی، یادگیری اینکه به چه افرادی می توانیم اعتماد کنیم و به چه کسی اصلا اعتماد نکنیم، بهتر و سریع‌تر خواهد بود. بنابراین در دوران تکامل، در یادگیری درباره دیگران، بهتر می‌شویم. این نوع از یادگیری اجتماعی به ما در تصمیم‌گیری درباره چگونه رفتار کردن با اطرافیان نیز کمک می‌کند که برای ساخت ارتباطات خوب ضروری است.

یادگیری اجتماعی چگونه عمل می کند؟

اکنون که این دو نوع از یادگیری اجتماعی را معرفی کرده‌ایم، چگونگی کارکرد یادگیری اجتماعی را توضیح خواهیم داد. مغز شما در این به‌روز‌ رسانی دخیل است و مانند یک ماشین حساب عمل می‌کند. مغز دائم تفاوت میان آنچه که انتظار دارید رخ دهد و آنچه که در حقیقت اتفاق می‌افتد را محاسبه می‌کند و در صورت وقوع اتفاقی پیش‌بینی نشده، ممکن است شما متعجب شوید. این تعجب “خطای پیش‌بینی” نامیده می‌شود- شما درباره آنچه که پیش‌بینی کرده بودید رخ می‌دهد، اشتباه کردید. مغز این خطای پیش‌بینی را ثبت می‌کند و مطمئن می‌شود که شما از آن آموخته‌اید و آنچه را که از اطلاعات جدید می‌دانید را به روز رسانی می‌کند.

در زمان یادگیری اجتماعی، به مثالی که پیش‌تر به آن اشاره کردیم، توجه کنید. زمانی که به همکلاسی خود درباره راز خود اصرار کردید (شکل 1) انتظار داشتید که او سکوت کند، اما این اتفاق نیفتاد. بنابراین، آنچه که اتفاق افتاد تعجب‌آور بود، زیرا با انتظار شما متفاوت بود. مغز خطای پیش‌بینی را متوجه می‌شود و این اطلاعات جدید را برای  به روز رسانی آنچه که درباره همکلاسی‌تان می‌دانید، استفاده می‌کند. این‌گونه درباره همکلاسی خود موضوعی را آموخته‌اید و دیگر به راحتی به او اعتماد نخواهید کرد و راز خود را به او نخواهید گفت.

شکل 1- خطای پیش‌بینی منجر به یادگیری می‌شود.

اگر بین آنچه که انتظار داریم اتفاق بیفتد (پیامد مورد انتظار) با آنچه که واقعا اتفاق می‌افتد (نتیجه واقعی)، تفاوت وجود داشته باشد، خطای پیش‌بینی رخ داده است. این پیش‌بینی سپس برای به روز رسانی دانش شما مورد استفاده قرار می‌گیرد: شما موضوعی جدید را فرا گرفته اید.

چه بخش هایی از مغز دخیل هستند؟

برای انجام تمام محاسبات لازم برای یادگیری اجتماعی، چندین منطقه از مغز مورد استفاده قرار می‌گیرند. محققان یافته‌اند که حداقل دو منطقه مهم از مغز برای یادگیری اجتماعی، “جسم مخطط شکمی” و “قشر میانی پیشانی” هستند (شکل 2). آن‌ها این یافته‌ها را با استفاده از دستگاه اسکن MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) و اسکن مغز افراد به دست آوردند. در جعبه 1 می‌توانید درباره اینکه دستگاه اسکن MRI چگونه کار می‌کند، بیشتر مطالعه کنید.

شکل 2- مناطق مغز که در یادگیری اجتماعی دخیل هستند.

جسم مخطط شکمی (در بخش میانی مغز) خطای پیش‌بینی را محاسبه می‌کند و این انتظارات جدید را در قشر میانی پیشانی، به روز رسانی می‌شوند (در بخش قدامی مغز). بنابراین، این دو منطقه از مغز برای یادگیری اجتماعی مهم هستند.

جسم مخطط شکمی منطقه‌ای در بخش میانی مغز است که در زمان تصمیم‌گیری، لذت بردن و زمان پاداش گرفتن از آن استفاده می‌کنید. هم‌چنین، جسم مخطط شکمی برای محاسبه خطای پیش‌بینی اهمیت دارد. بنابراین این بخش منطقه مهمی از مغز برای یادگیری مداوم و یادگیری اجتماعی است.

قشر میانی پیشانی، منطقه‌ای در قسمت قدامی مغز (پشت پیشانی) است که به نظر می‌رسد برای تفکر درباره آنچه دیگران فکر می کنند و برای تصمیم‌گیری درباره افراد دیگر اهمیت دارد. هم‌چنین قشر پیشانی قدامی در یادگیری دخیل است:  بعد از محاسبه  خطای پیش‌بینی توسط جسم مخطط شکمی، این قسمت انتظارات پیشین شما را با اطلاعات جدید به روز رسانی می‌کند. بنابراین،  قشر میانی پیشانی، بخش مهم دیگری از مغز برای یادگیری اجتماعی است.

بنابراین، هردو  جسم مخطط شکمی و قشر میانی پیشانی در یادگیری اجتماعی دخیل هستند. با این حال، دانستن اینکه این مناطق از مغز علاوه بر یادگیری اجتماعی، در سایر رفتارها هم دخیل هستند، حائز اهمیت است. هم چنین، جسم مخطط شکمی و قشر میانی پیشانی، تنها بخش های مغز نیستند که برای یادگیری اجتماعی بکار گرفته می‌شوند و بسیاری از مناطق مغز نیز درگیر می‌شوند. تمام این مناطق در مغز با یکدیگر برای برقراری ارتباط با یکدیگر در زمان یادگیری در شرایط پیچیده اجتماعی، همکاری می‌کنند.

جمع بندی: آنچه درباره یادگیری اجتماعی فراگرفته اید

در این مقاله، درباره دو نوع از انواع یادگیری اجتماعی و اینکه چرا یادگیری اجتماعی مهارتی مهم است، توضیح دادیم. اولا، یادگیری از رفتار دیگران، پیامد اشتباهات و موفقیت‌ها، کارآمدتر از زمانی خواهد بود که به تنهایی مسائل را می‌فهمیم. ثانیا، یادگیری درباره دیگران از طریق تعامل با آن‌ها می‌تواند به شما در یادگیری اینکه چه کسی قابل اعتماد است و می تواند به شما در برقراری ارتباطی خوب یاری دهد، کمک می‌کند. زمانی که آنچه واقعا اتفاق می‌افتد با آنچه که انتظار داشتید متفاوت باشد، خطای پیش‌بینی توسط مغز محاسبه می‌شود که منجر به یادگیری می‌شود. خطاهای پیش‌بینی در جسم مخطط شکمی محاسبه می‌شود و قشر میانی پیشانی از آن برای به روز رسانی اطلاعات ذخیره شده در مغز استفاده می‌کند.

اکنون که درباره یادگیری اجتماعی بیشتر می‌دانید، ممکن است به مثال‌های خود درباره یادگیری “از” یا “درباره” دیگران، فکر کنید. ممکن است که به راه‌های یادگیری اجتماعی که به شما در یادگیری بهتر کمک می‌کنند یا بهترین رفتار با اطرافیان فکر کنید. دفعه بعد که دیگران را نظاره یا ملاقات کنید، درباره محاسبات شگفت‌انگیزی که درون مغزتان انجام می‌شود، فکر کنید.

شکل 3- محققان در حال استفاده از دستگاه اسکن MRI برای مطالعه مغز

تنظیمات تحقیق که محقق فرد را برای ورود به درون دستگاه اسکن MRI روی تخت قرار می دهد. دو محقق دیگر، پشت نمایشگر کامپیوتر هستند تا تصویرهای مغز فرد را بعد از آغاز به کار دستگاه اسکن MRI ببینند.

برای مطالعه بیشتر:

Hoyos, P., Kim, N., & Kastner, S. (2019). How is magnetic resonance imaging used to learn about the brain. Front. Young Minds, 7, 86.