چه کسانی از ریاضیات می ترسند؟ اضطراب ریاضی چیست؟ و در این مورد چه کاری می توانید انجام دهید؟

آیا وقتی معلم ریاضی از شما سوالی می پرسد، احساس استرس و اضطراب کرده اید؟ یا وقتی در حال انجام تکالیف ریاضی هستید؟ در این صورت، شاید شما نیز اضطراب ریاضی را تجربه کرده باشید. اگر اضطراب ریاضی را تجربه کرده اید تنها نیستید. بسیاری از افراد وقتی با موقعیتی روبرو می شوند که باید ریاضیات مقدماتی انجام دهند، احساس اضطراب می کنند. اضطراب ریاضی بیشتر از احساس عصبی بودن است که در هنگام انجام عملیات ریاضی داریم. عصبانیت، واکنشی معقول به وضعیتی است که واقعا ترسناک است. برعکس، اضطراب ممکن است منطقی به نظر نرسد. این به این معنی است که فرد ممکن است احساس نگرانی کند، اگرچه او می‌داند که هیچ دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. همچنین، اضطراب می تواند علائم جسمی مانند تپش قلب یا تعریق ایجاد کند. معمولاً افرادی که اضطراب ریاضی دارند اعتقاد دارند که در ریاضیات ضعیف هستند و به همین دلیل ریاضی را دوست ندارند. این احساسات آنها را وادار می کند تا از موقعیت هایی که مجبور به انجام ریاضی هستند جلوگیری کنند. کودکانی که اضطراب ریاضی دارند اغلب مهارت های ریاضی ضعیفی دارند و بزرگسالانی که اضطراب ریاضی دارند، اغلب در زندگی حرفه ای و زندگی روزمره خود با ریاضیات مشکل دارند. بزرگسالانی که اضطراب ریاضی دارند، کمتر علایق خود را نشان می دهند، و همچنین کمتر وارد مشاغل مرتبط با علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات شده و یا کمتر موفق می شوند.

از آنجا که اضطراب ریاضی بسیاری از افراد را تحت تأثیر قرار می دهد و به مهارتهای ضعیف ریاضی مربوط می شود، درک این نکته مهم است که چه زمانی و چگونه اضطراب ریاضی ظاهر می شود، چه اتفاقی در مغز می افتد وقتی افراد نسبت به ریاضی اضطراب دارند و چگونه می توان به بهترین وجه به افرادی که اضطراب ریاضی دارند کمک کرد.

چه موقع و چگونه اولین اضطراب ریاضی خود را نشان می دهد؟

تا همین اواخر، دانشمندان و مربیان فکر می‌کردند که اضطراب ریاضی برای اولین بار زمانی ظاهر می‌شود که بچه‌ها ریاضیات پیچیده را یاد می‌گیرند (مانند جبر) و این موضوع به این معنی بود که کودکان خردسال (که هنوز ریاضیات پیچیده انجام نمی‌دهند)اضطراب ریاضی را تجربه نمی‌کنند. با این حال، تحقیقات اخیر نشان داده است که برخی از کودکان در سنین 6 سالگی می گویند که اضطراب ریاضی دارند. تیمی از محققان از 154 کودک در کلاسهای اول و دوم سوالاتی مانند “شما وقتی در یک آزمون بزرگ در کلاس ریاضی خود شرکت می کنید چه حسی دارید؟” پرسیدند و  کودکان باید با اشاره به موقعیت در یک مقیاس، از یک چهره بسیار عصبی در سمت چپ عکس تا یک چهره آرام در سمت راست، نشان دهند که چه حسی دارند. (برای مشاهده ی تصویر مقیاس به شکل 1 مراجعه کنید.) بچه ها پس از پاسخ به این سوالات، در آزمون ریاضی شرکت کردند که توانایی های ریاضی آنها را اندازه گیری می کرد. این محققان دریافتند که تقریبا نیمی از کودکانی که در این مطالعه شرکت داشتند گفتند که حداقل تا حدی از انجام ریاضیات عصبی هستند. در نتیجه کودکان با اضطراب ریاضی بالاتر نمره بدتری در آزمون ریاضی کسب کردند. این تحقیق به ما می گوید که اضطراب ریاضی و رابطه بین اضطراب ریاضی و توانایی ریاضی در زمانی که کودکان بسیار کوچک هستند ایجاد می شود.

شکل 1: کودکان با استفاده از مقیاسی به این شکل نشان می دهند که نسبت به موقعیت های مرتبط با ریاضی چه احساسی دارند.

محققان همچنین به چگونگی پیشرفت اضطراب ریاضی علاقه مند هستند. اگرچه تحقیقات نشان داده است که اضطراب ریاضیات و توانایی های ریاضی با هم ارتباط دارند، اما تاکنون هیچ مطالعه ای نتوانسته است به ما بگوید که کدام یک از این ها اول اتفاق می افتد. به عبارت دیگر، ما نمی دانیم ضعیف بودن در ریاضیات باعث اضطراب ریاضی می شود یا اینکه اضطراب ریاضی، افراد را از نظر ریاضی ضعیف می کند.

محققان دو ایده در مورد چگونگی بروز اضطراب ریاضی دارند. یک ایده این است که کودکانی که در سن بسیار کمی با یادگیری اعداد دست و پنجه نرم می کنند، با شروع مدرسه، بیشتر دچار اضطراب ریاضی می شوند. این ایده هنوز در کودکان آزمایش نشده است. ایده دیگر این است که اضطراب ریاضی در کودکانی ایجاد می شود که انواع خاصی از موقعیت های اجتماعی را تجربه می کنند که بر افکار یا احساسات کودک تأثیر می گذارد. این به این معنی است که احساسات، عقاید یا رفتارهای کودک تحت تأثیر چیزهایی است که دیگران می گویند یا انجام می دهند. یک مطالعه نشان می دهد که معلم هایی که اضطراب ریاضی بالایی دارند احتمال بیشتری دارد که دانش ﺁموزانی داشته باشند که در پایان سال تحصیلی موفقیت های ریاضی کمتری داشته باشند. این مطالعه نشان می‌دهد که رفتار معلم بر توانایی ریاضی دانش‌ﺁموزان تأثیر می گذارد. اگرچه محققان هنوز به این پرسش پاسخ نداده‌اند که ابتدا چه چیزی رخ می‌دهد، توانایی ریاضی یا اضطراب ریاضی ولی کشف های بسیار مهمی انجام شده است که به ما در مورد زمان و چگونگی اضطراب در ریاضی کمک کرده است.

وقتی شخصی در حال تجربه اضطراب ریاضی است چه اتفاقی در مغز می افتد ؟

برای درک بهتر اینکه اضطراب ریاضی چگونه پیشرفت می کند و چگونه می توان به افرادی که با ﺁن روبرو هستند کمک کرد، لازم است که بفهمیم هنگامی که فردی اضطراب ریاضی را تجربه می کند، چه اتفاقی در مغز او می افتد. یک ایده این است که مغز انسان تنها می تواند مقدار معینی از اطلاعات را در یک زمان پردازش کند. سیستمی در مغز که به ما امکان پردازش اطلاعات را می دهد، حافظه کاری نامیده می شود. حافظه کاری بخشی از سیستم حافظه انسان است که به ما امکان می دهد همزمان چندین چیز را به خاطر بسپاریم و به آنها فکر کنیم. این مهارت برای انجام ریاضیات بسیار مهم است. به عنوان مثال، اگر معلمی مسئله ریاضی را بخواند، دانش آموز باید تمام اعداد را در ذهن خود نگه دارد، مراحل لازم برای حل مسئله را در نظر بگیرد و جواب را همزمان بنویسد. محققان فکر می کنند شاید وقتی افراد مضطرب می شوند، اضطراب ریاضی از بخشی از حافظه ی کاری آنها استفاده می کند، بنابراین حافظه کاری کافی برای حل مسئله ریاضی باقی نمی ماند. شاید اگر آن افراد چنین اضطرابی نداشتند، از حافظه کاری که برای اضطراب استفاده می شود برای حل مسئله ریاضی استفاده می شد. به عبارت دیگر، اضطراب ریاضی باعث می‌شود که دانش آموزان فکر کنند و نگران این باشند که آن‌ها چه احساسی نسبت به ریاضی دارند، در غیر این صورت از حافظه ی کاری حل مسئله ی ریاضی استفاده می کنند. این ایده که اضطراب ریاضی از حافظه کار استفاده می‌کند توسط مطالعات تحقیقاتی مورد حمایت قرار گرفته‌است. همچنین محققان گزارش داده‌اند که کودکانی که سطح بالایی از حافظه کاری دارند در آزمون‌های ریاضی بهتر از کودکان با سطح پایین حافظه کاری عمل می‌کنند.

محققان همچنین بررسی کرده‌اند که چگونه بخش‌های مختلف مغز هنگامی که کودکان با اضطراب ریاضی بالا یا پایین مشکلات ریاضی را حل می‌کنند، در حال کار کردن هستند. این محققان از گروهی از کودکان ۷ تا ۹ ساله با و بدون اضطراب ریاضی برای انجام برخی مسائل ریاضی در حالی که آن‌ها در یک دستگاه به نام تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)بودند، سوال کردند. اسکنر MRI دستگاهی است که می تواند با استفاده از ابزاری به نام تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی (fMRI) میزان کارکرد هر منطقه از مغز در طی یک کار خاص را مورد استفاده قرار دهد. (برای تصویر اسکنر MRI به شکل 2 مراجعه کنید.) این اندازه گیری “فعال سازی مغز” نامیده می شود.اگر ناحیه ای از مغز کار می کند، فعال سازی مغز بیشتری صورت می گیرد. این محققان دریافتند که بخشی از مغز به نام ﺁمیگدال در کودکان با اضطراب ریاضی بالا فعال تر است (سخت تر کار می کند) تا در کودکانی که اضطراب ریاضی کمتری دارند. همچنین در کودکانی با اضطراب ریاضی بالا، قسمت‌هایی از مغز که با حافظه کاری و پردازش ریاضی سروکار دارند، کم‌تر فعال می‌شوند (به نام قشر dorsolateral prefrontal و شیار intraparietal) کار کمتری در مقایسه با نواحی مغزی کودکانی که اضطراب ریاضی کم دارند. آمیگدال یک ساختار کوچک بادامی در قسمت میانی مغز است و برای تجربه و پردازش احساسات از جمله ترس و اضطراب مهم است. قشر dorsolateral prefrontal قسمت بزرگی از مغز است که در جلوی مغز واقع شده است و در بسیاری از رفتارهای پیچیده مانند برنامه ریزی و تصمیم گیری نقش دارد. شیار intraparietal ناحیه ای از مغز در نزدیکی بالای مغز است که برای ریاضیات و توجه مهم است. (برای نشان دادن محل قرارگیری این مناطق مغز به شکل 3 مراجعه کنید). به طور کلی، این مطالعه نشان می دهد که هنگامی که کودکان مسائل ریاضی را حل می کنند، آن دسته از کودکان با اضطراب ریاضی بالا مناطق مغزی را که درگیر اضطراب هستند فعال می کنند، در حالی که آن دسته از کودکان با اضطراب ریاضی پایین، مناطق مغزی را که در حل مسائل ریاضی نقش دارند فعال می کنند.

شکل 2 – تصویری از اسکنر MRI

اسکنر MRI یک آهن ربا بزرگ به شکل دونات است که غالباً یک تونل در مرکز آن قرار دارد. فرد مورد مطالعه روی میز راحتی قرار می گیرد که به داخل تونل می رود. سپس فرد در حالیکه اسکنر MRI با رایانه کار می کند تا تصاویر سیاه و سفید واضحی از مغز تولید کند، بسیار ساکت می ماند. این تصاویر را می توان در حالی تهیه کرد که افراد فعالیت هایی را انجام می دهند تا نشان دهند کدام مناطق از مغز فعال می شوند.

شکل3 – این تصویر مناطق مغزی را در افرادی که دچار اضطراب زیاد ریاضی هستند، نشان می دهد که وقتی که فرد دچار مشکل ریاضی می شوند. کدام مناطق مغز فعال تر هستند و کدام نواحی نواحی مغزی کمتر فعال می شود.

چگونه می توانیم به افرادی که اضطراب ریاضی دارند کمک کنیم؟

یکی از اهداف اصلی، درک علل اضطراب ریاضی و اینکه چگونه اضطراب ناشی از ریاضیات بر مغز اثر می گذارد، هم چنین یافتن راه هایی برای کمک به افراد با اضطراب ریاضی و نهایتا جلوگیری از بروز ﺁن است. برخی از محققان ابزارهایی برای کمک به مردم با اضطراب ریاضی ایجاد کرده‌اند. این ابزارها مداخلات نامیده می‌شوند. به عنوان مثال، محققان اقداماتی را براساس تحقیقات انجام داده‌اند که نشان می‌دهد که نوشتن افکار و احساسات از قبل می‌تواند باعث شود مردم در هنگام انجام آزمایش‌ها، کمتر احساس عصبی بودن داشته باشند. محققان فکر کردند که اگر کودکان افکار و احساسات خود را یادداشت کنند، آن احساسات حافظه کاری را هنگامی که کودکان یک تست ریاضی را به اتمام رسانده‌اند، اشغال نمی‌کنند. بنابراین، محققان یک مداخله انجام دادند که در آن از کودکان با اضطراب ریاضی برای نوشتن درباره نگرانی‌های مربوط به ریاضی خود سوال کردند. این محققان دریافتند، وقتی دانش آموزان در مورد نگرانی های مربوط به ریاضیات خود می نوشتند، نمرات آزمون ریاضی آنها بهتر می شود. گروه متفاوتی از محققان نیز نشان دادند که اگر دانشجویان دانشگاه که اضطراب ریاضی دارند،  قبل از آزمون ریاضی برخی از تمرینات تنفسی را برای آرام کردن خود انجام دهند، احساس آرامش بیشتری می کنند و نمراتشان در این آزمون بهبود می یابد. این مطالعات با شواهد علمی، راه هایی را فراهم می‌کنند که بتوانیم به افراد با اضطراب ریاضی کمک کنیم. این تحقیق بسیار امیدوارکننده است زیرا به ما می‌گوید که به افراد دارای اضطراب ریاضی می‌توان کمک کرد یعنی آن‌ها تا آخر عمر درگیر اضطراب ریاضی نیستند.

نتیجه

از آنجا که می دانیم افرادی که اضطراب ریاضی دارند در کلاسهای ریاضی، مشاغل و زندگی روزمره خود با چالشهایی روبرو می شوند، بسیاری از محققان مختلف برای یادگیری بیشتر در مورد اضطراب ریاضی تلاش کرده اند. محققان همچنان در این زمینه پیشرفت می کنند. تحقیقات در مورد اضطراب ریاضی نشان داده‌اند که زود رشد می‌کند و به هر دو وضعیت اجتماعی و فرایندهای مغز مانند حافظه کاری ارتباط دارد. هم چنین افرادی با اضطراب ریاضی فعالیت مغزی بیشتری را در مناطق مغزی نشان می‌دهند که با احساسات منفی درگیر هستند و فعالیت مغزی کم‌تری در مناطق مغزی درگیر در تفکر ریاضی دارند. محققان همچنین شروع به آزمایش مداخلات احتمالی کرده اند که به نظر می رسد به افرادی که از اضطراب ریاضی رنج می برند کمک می کند. با این حال، هنوز کارهای زیادی برای کشف چگونگی بروز اضطراب ریاضی، علت ایجاد آن در برخی افراد و همچنین چگونگی کمک به افرادی که اضطراب ریاضی دارند، باید انجام شود. در حال حاضر، چه اضطراب ریاضی را تجربه کنید یا نه، با همکلاسی ها و معلمان خود در مورد اضطراب ریاضی صحبت کنید. گفتگو در مورد واکنشهای احساسی خود نسبت به ریاضیات مهم است زیرا این اولین قدم برای کمک به کاهش اثرات احتمالی مضر اضطراب ریاضی است.