تابهحال به این مسئله فکر کردهاید که چرا رفتار نوجوانان گاهی غیرقابلپیشبینی به نظر میرسد؟ یا چرا آنها در حضور دوستانشان تصمیمگيريهايي غيرمنطقي و کاملاً هيجاني دارند؟ در این مقاله قصد داريم با نگاهی علمی و بر پایه پژوهشهای معتبر، در جستوجوي پاسخ اين سؤالات باشيم و به معلمان نشاندهيم چگونه میتوان از این اطلاعات برای ارتباط بهتر با دانشآموزان بهره برد.
فشار همسالان يك پدیدهي زیستي قابلمشاهده است. موضوع هرگز این نبوده که نوجوانان احساس شکستناپذیری میکنند. برای آنها، حضور دوستانشان، شرايط را تغيير ميدهد. نوجوانان تحتتأثیر فشار همسالان رفتارهایی از خود نشان میدهند که به نظر غیرمنطقی میرسد. دلیل این رفتارها صرفاً عوامل اجتماعی نیست؛ بلکه ساختار و عملکرد مغز هم در اين ماجرا دخيل است. برای درک بهتر این موضوع، باید نگاهی دقیقتر به نحوه رشد و تعامل بخشهای مختلف مغز نوجوانان بیندازیم.
یکی از عوامل محتمل در ریسکپذیری نوجوانان، سيستمي بسیار قدیمی در مرکز مغز است که به عمق تاریخ تکامل بازمیگردد: سیستم لیمبیک؛ مقر غرایز اولیه مانند ترس، گرسنگی و لذت.
تحقيقات نشان ميدهد سیستم پاداشدهی مغز نوجوانان، زودتر از بخشهای بازدارنده (قشر پیشپیشانی) رشد میکند. ساختارهای لیمبیک مانند هسته اکومبنس، در طول نوجوانی تغییرات جزئی داشتهاند، درحالیکه قشر پیشپیشانی تغييرات بيشتري دارد. اين بخش حجم خود را بازسازي كرده و اتصالات سيناپسي بلااستفاده را هرس ميكند.
سیستم لیمبیك در نوجوانان، بالغ و فعال است، درحالیکه قشر پیشپیشانی که مسئول بازداري خود، برنامهریزی و خودآگاهی است، هنوز درحال تكامل است. به همين دليل، نوجوانان نسبت به وقايعي مانند موسیقی، مواد مخدر و سرعت، واكنش شديدتري نشان ميدهند و نميتوانند بهخوبی آن را كنترل كنند. مراكز پاداش با عواملي مانند مواد مخدر، غذا و پول تحریک میشوند؛ جالب اينجاست كه همسالان نوجوان هم ميتوانند اين مراكز را به همان اندازه فعال كنند.
این ناهماهنگی در رشد مغز نوجوانان، تأثیر مستقیمی بر رفتارهای آنها دارد. معلمان میتوانند با شناخت این ویژگیها، نهتنها رفتارهای پرخطر را بهتر مدیریت کنند، بلکه به آنها قادرخواهند بود، راههاي بهتري براي ارتباط با نوجوانان داشتهباشند.
گفتوگوي صریح درباره رشد مغزی، به نوجوانان كمك ميكند دنیای عاطفی خود را بهتر درک کنند و انتظارات واقعبينانهاي از تواناييهايشان داشته باشند. نشاندادن اینکه مغز انعطافپذیر است و میتواند تغییر کند، واقعاً مفید است.
توضیح نقش سیستم لیمبیک، تأثیر همسالان و انعطافپذیری مغز، پایهای برای درک بهتر دانشآموزان از خودشان فراهم میآورد. اين كار به آنها کمک خواهد کرد، کنترل بیشتری بر زندگی عاطفی و تحصیلی خود، داشته باشند.
فشار همسالان و تأثیرات اجتماعی میتواند به شیوهای مثبت نیز به کار گرفته شود. تحقیقات نشان داده است که نوجوانان هشدار پیامدهای طولانيمدت سلامتي، ناشي از مصرف سیگار را نادیده میگیرند، اما در مقابل، به تأثیرات اجتماعی بهتر پاسخ میدهند. براي مثال ذكر اینکه سیگار دهانتان را بدبو میکند یا کودکان کوچکتر را به خطر میاندازد، براي آنها قانعکنندهتر است.
قشر پیشپیشانی، در اين دوران همچنان درحالرشد است و به محیط و آموزش، بسیار پاسخگو باقی میماند. بنابراين، آموزش خودتنظیمی، برنامهریزی بلندمدت و همدلی میتواند برای نوجوانان، مفيد واقع شود.
براي کاهش رفتارهای پرخطر، تلاش برای بهبود خودتنظیمی در نوجوانان، بسیار مؤثرتر از ارائه اطلاعات درباره خود فعالیتهای پرخطر است. برنامههای یادگیری اجتماعی با آموزش تنظيم احساسات و مديريت استرس، تأثیرات مثبتی بر عملکرد مغز نوجوانان دارد. این برنامهها تمرکز و انضباط فردی را بهبود میبخشند و نوجوانان را برای موفقیتهای تحصیلی و حرفهای فراتر از دبیرستان آماده میکنند.
بنابراين، شناخت مغز نوجوانان، ابزاري قدرتمند براي معلمان است. با بهرهگيري از اين دانش، ميتوان نهتنها رفتارهاي پرخطر را مديريت كرد بلكه محيطي سازنده و الهامبخش، براي يادگيري فراهم آورد. به ياد داشته باشيد، مغز نوجوانان در حساسترين دورهي تغييرات خود است و هر تلاش، ميتواند نقش ماندگاري بر رشد آن داشته باشد.
منبع مقاله: https://B2n.ir/b26365
منبع تصوير: ايسنا