معرفی و تحلیل شناختی فیلم بنشی های اینیشرین (The Banshees of Inisherin 2022)

بی‌گمان سنگ‌دل است آن که روا می‌دارد

جان این ساقۀ نازک را

-دانسته- بیازارد!

بخشی از شعری از فریدون مشیری

مارتین مک‌دونا پنج سال پس از فیلم موفق «سه بیلبورد خارج از ابینگ، میسوری» در تجربه‌ای متفاوت با «بنشی‌های اینیشرین» بازگشته است. داستان فیلم جدید او در جریان جنگ داخلی ایرلند در سال 1923 در منطقه‌ای به‌نام اینیشرین اتفاق می‌افتد (مکانی خیالی که مثل شهر ابینگ روی نقشه وجود ندارد). «بنشی‌های اینیشرین» فیلمی جنگی محسوب نمی‌شود و هیچ سکانسی از درگیری نظامی ندارد اما جدال فزاینده‌ای در بطن آن درجریان است. مک‌دونا در این فیلم بار دیگر برندن گلیسن (در نقش کالم) و کالین فرل (در نقش پاریک) را کنار یک‌دیگر قرار داده است و تمایل ناگهانی کالم به قطع دوستی چندین سالۀ خود با پاریک، هستۀ اصلی قصه را تشکیل می‌دهد.

بی‌علاقگی کالم به ادامۀ ارتباط برای پاریک، مثل یک شوک بزرگ است. شخصیت پاریک در طول فیلم مهربان و تشنۀ ارتباطات اجتماعی تصویر می‌شود. او کسی است که تنها مردن را بسیار بدتر از خود مرگ می‌داند و حتی دوستی با حیوانات هم برایش ارزشمند است. ممکن است پاریک در نگاه اول کندذهن و ملال‌آور به‌نظر بیاید، اما به‌نظر نمی‌رسد که کارگردان در همۀ موقعیت‌ها، اصراری بر تأیید این تصویر از او داشته باشد. آن سوی ماجرا کالم، رابطه‌اش با پاریک را خالی از معنی و تنها یک «گپ بی‌هدف» می‌داند. او که از پاریک بزرگ‌تر است، با بحرانی از جنس اتمام زندگی و بی‌معنایی روبه‌رو شده و ناگهان تصمیم می‌گیرد به‌جای اتلاف وقت، قطعه‌ای بسازد که پس از مرگش در یادها ماندگار شود. (ادامۀ متن بخش‌هایی از داستان را فاش می‌کند.)

آشکار است که کالم و پاریک علی‌رغم رفاقت دیرینه‌‌شان تفاوت‌های عمیقی در جهان‌بینی و درک معنای زندگی با هم دارند. برای پاریک خوب بودن از بیشترین اهمیت برخوردار است اما کالم اعتباری برای رفتار دوستانه و دل‌پذیر به‌نظر رسیدن قائل نیست. کالم از موتزارت و خلق اثری جاودان سخن می‌گوید در حالی که پاریک اصلاً چنین آهنگ‌سازی را نمی‌شناسد! پایان دوستی برای پاریک قابل باور و پذیرش نیست. او درخواست کالم مبنی‌بر قطع روابط را جدی نمی‌انگارد و به همین خاطر با تهدیدی نامعقول از سمت او مواجه می‌شود: «هر بار که با من صحبت کنی یکی از انگشت‌هامو قطع می‌کنم!» عملی که از سمت یک نوازندۀ ویولن بسیار ترسناک‌ می‌نماید. کالم بالاخره تهدید را عملی می‌کند و این شروع اضمحلال دوستی و تبدیل آن به انتقام‌جویی است.

آن‌چه کالم و پاریک تجربه می‌کنند را می‌توان جداگانه بررسی کرد. همان گونه که تعاملات اجتماعی مناسب، تأثیر قابل‌توجهی بر بهزیستی افراد می‌گذارد، داشتن روابط بی‌کیفیت نیز می‌تواند منبع هیجانات منفی باشد. ابرمطالعۀ تحول بزرگسالان که توسط دانشگاه هاروارد طی 75 سال انجام گرفت، نشان داد که داشتن روابط خوب افراد را خوش‌حال‌تر و سالم‌تر نگه می‌دارد (والدینگر، 2016). محققین این پژوهش دریافتند افرادی که ارتباطات اجتماعی بیشتری دارند شادترند، از لحاظ جسمانی سلامت بیشتری دارند و سال‌های طولانی‌تری زندگی می‌کنند. بنابراین خیلی دور از ذهن نیست که کالم به‌عنوان شخصی که دوست، همسر و فرزندی ندارد، احساس ناامیدی کند و به‌دنبال دست‌آویزی معنادار برای ادامۀ راه باشد. از سوی دیگر آسیب روانی نیز می‌تواند دوری از روابط را پیش‌بینی کند (بروئر، پارکینسون، پیکلز، آنسن و مولیندر، 2023).

اما پاریک کسی است که ناگهان برخلاف میلش از چند رابطۀ صمیمی محروم می‌شود. جالب‌ترین چرخش قصه مربوط به قسمتی است که کالم با رفتار خشونت‌بارِ مُثله کردن خودش، ناخواسته باعث مرگ حیوان موردعلاقۀ پاریک نیز می‌شود. (جایی که می‌توان دریافت اثرگذاری رفتار ما می‌تواند پیچیده‌تر و پویاتر از آن باشد که فکر می‌کنیم). این چیزی نیست که پاریک بتواند ببخشد. فرد مهم دیگری که در زندگی پاریک حضور دارد خواهر اوست که در پی پیدا کردن یک موقعیت شغلی، اینیشرین را ترک می‌‌کند و پاریک را تنها می‌گذارد. مجموعۀ این موارد برای پاریک یک فقدان تروماتیک است. سوگ و فقدان می‌توانند تغییراتی را در حافظه، خواب و کارکرد بدنی ایجاد کنند، سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار دهند و حتی باعث اثرات شناختی مثل مه مغزی (وضعیتی همراه با تفکر کند و مبهم، حواس‌پرتی و عدم تمرکز) شوند (شولمن، 2021؛ بادسن، 2021).

حالا دوستی برای پاریک رنگ باخته و رابطه برایش مفهوم تازه‌ای پیدا کرده است. او در جواب کالم که می‌گوید دیگر بی‌حساب شده‌اند بیان می‌کند که «از بعضی چیزا نمی‌شه گذشت و به‌نظرم این چیز خوبیه.». «بنشی‌های اینیشرین» یک روایت کمدی-تراژیک از تعاملات انسانی در دل تصاویری چشم‌نواز است که بازی استثنایی کالین فرل جذابیت مضاعفی به آن می‌بخشد.

منابع

Brewer, G., Parkinson, M., Pickles, A., Anson, J., & Mulinder, G. (2023). Dark Triad traits and relationship dissolution. Personality and Individual Differences, 204, 112045.

Shulman, L. M. (2018). Before and After Loss: A Neurologist’s Perspective on Loss, Grief, and Our Brain. JHU Press.

برای مطالعۀ بیشتر: Vieth, G., Rothman, A. J., & Simpson, J. A. (2022). Friendship loss and dissolution in adulthood: A conceptual model. Current Opinion in Psychology, 43, 171-175.