بازیابی صحیح

تمرین بازیابی به معنای فرایند فعالانه فراخواندن اطلاعات ذخیره‌شده در حافظه است. در این فرایند، فرد با تلاش ذهنی، داده‌ها و مفاهیم را از حافظه خود بازیابی می‌کند. تمرین بازیابی، با تقویت مسیرهای عصبی مرتبط با اطلاعات مورد نظر، به تثبیت و تحکیم یادگیری در حافظه بلندمدت کمک شایانی می‌کند.

اغلب معلمان تمرین بازیابی را از طریق تکالیف، امتحانات و آزمون‌های کلاسی در فرایند تدریس خود گنجانده‌اند.

اما تمرین بازیابی نباید صرفاً برای ارزیابی تسلط بر مطالب به کار رود. این روش، باید به‌عنوان یک روش آموزش مجدد تلقی شود؛ روشی که باهدف فراخوانی مکرر اطلاعات انجام می‌گیرد.

اکنون با این تعریف، عمل بازیابی، به‌جای اینکه در انتهای فرایند یادگیری قرار گیرد، باید در مرکز آموزش باشد.

اگرچه استفاده از تمرین بازیابی، به‌تنهایی موجب بهبود یادگیری دانش‌آموزان می‌شود، اما برای حفظ طولانی‌مدت اطلاعات، سه عامل کلیدی باید در نظر گرفته شود: فاصله‌گذاری، ترکیب، و بازخورد.

فاصله‌گذاری

فاصله‌گذاری به معنای توزیع تمرینات درسی در طول زمان است. در این روش، معلم فرصتی کوتاه برای فراموشی موقت اطلاعات فراهم می‌کند. در هنگام بازیابی اطلاعات از حافظه بلندمدت، دانش‌آموز، دانش قبلی خود را به‌عنوان ابزار کمکی فراخوانی می‌کند؛ درنتیجه، قدرت بازیابی اطلاعات افزایش‌یافته و اطلاعات بهتر سازماندهی می‌شود. این استراتژی، عملکرد را در امتحانات نوبت اول و دوم که با فواصل زمانی انجام می‌گیرد، بهبود می‌بخشد.

دو روش پیشنهادی برای اجرای فاصله‌گذاری در کلاس درس:

۱. پراکنده کردن تمرین‌ها:

به‌جای دادن ۲۰ تمرین متوالی در یک تکلیف، سؤالات را در چندین تکلیف مختلف با فواصل زمانی متفاوت، توزیع کنید.

۲. تبدیل بلیت خروج به بلیت ورود:

اجازه دهید ابتدا تعریفی کوتاه بر این دو روش داشته باشیم:

بلیت خروج:

بلیت خروج، یک ابزار ارزیابی سریع و کوتاه است که در پایان یک جلسه آموزشی به کار می‌رود. هدف اصلی، سنجش میزان درک و یادگیری دانش‌آموزان از مفاهیم ارائه شده در همان جلسه است. این روش مبتنی بر حافظه کوتاه‌مدت و بازیابی فوری است. دانش‌آموزان تلاش می‌کنند اطلاعاتی که به‌تازگی در حافظه کوتاه‌مدتشان ثبت شده را به‌سرعت بازیابی کنند.

بلیت ورود:

بلیت ورود، یک تمرین بازیابی با تأخیر است که در ابتدای یک جلسه آموزشی به کار می‌رود. در این روش، سؤالات مرتبط با مطالب جلسه قبل مطرح می‌شود. هدف، سنجش میزان نگهداری و یادآوری اطلاعات از حافظه بلندمدت است. این روش بر حافظه بلندمدت، فاصله زمانی و تلاش برای بازیابی، تکیه دارد. دانش‌آموزان باید با صرف تلاش، اطلاعاتی که در حافظه بلندمدت ذخیره شده است را بازیابی کنند.

به‌جای دادن بلیت خروج که در آن دانش‌آموزان همان لحظه پس از یادگیری، اطلاعات را بازیابی می‌کنند، از بلیت ورود با همان سؤال استفاده کنید.

این کار به دانش‌آموزان فرصت می‌دهد که ابتدا اطلاعات را فراموش کنند و سپس دوباره بازیابی نمایند. این تغییرات کوچک در شیوه‌ی اجرای تمرین بازیابی می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر ماندگاری طولانی‌مدت اطلاعات داشته باشد.

ترکیب

علاوه بر فاصله‌گذاری، ترکیب نیز به‌عنوان یک استراتژی مؤثر برای ماندگاری طولانی‌مدت اطلاعات شناخته شده است. تمرینات ترکیبی، در مقابل تمرینات بلوکی قرار می‌گیرد.

منظور از تمرینات بلوکی، ارائه تمرین‌های مرتبط به هم به‌صورت متوالی است؛ روش ترکیبی، به راهبردی اشاره دارد که در آن تمرین‌ها به‌گونه‌ای تنظیم می‌شوند که هیچ دو مورد متوالی، نیاز به استفاده از یک روش یکسان نداشته باشند.

برای مثال، تصور کنید که به‌تازگی در کلاس ریاضی، توابع خطی تدریس شده است. به‌جای اینکه تمرینات را به روش بلوک‌بندی (برای مثال، پنج مسئله در قالب محاسبه‌ی شیب‌خط، پنج مسئله در قالب محاسبه‌ی عرض از مبدأ، پنج مسئله برای محاسبه معادلات) ارائه دهید، این سؤالات را به‌صورت ترکیبی قرار دهید تا دانش‌آموزان در مورد هر مسئله به طور انتقادی فکر کنند و استراتژی مناسبی را برای حل آن انتخاب کنند.

چرا این روش مناسب است؟

زمانی که تمرین‌ها بلوک‌بندی می‌شوند، دانش‌آموزان می‌توانند فرایند بازیابی را دور بزنند و صرفاً با نگاه‌کردن به ساختار مسئله‌ی قبلی، استراتژی مناسب را شناسایی کنند. در مقابل، تمرین ترکیبی کمک می‌کند دانش‌آموزان، تفاوت بین انواع مسائل را تشخیص داده و استراتژی مناسبی برای حل آن‌ها انتخاب کنند. این امر، تأثیر تمرین بازیابی را تقویت می‌کند.

بازخورد

بازخورد یک مؤلفه حیاتی هنگام اجرای تمرین بازیابی است. تمرین بازیابی به‌تنهایی، موجب افزایش ماندگاری طولانی‌مدت اطلاعات می‌شود، اما زمانی که با بازخورد ترکیب می‌شود، این تأثیر تقویت می‌گردد.

چرا بازخورد دادن، تأثیر تمرین‌های بازیابی را افزایش می‌دهد؟

اطلاعات نادرست، یک اثر منفی در تمرین‌های بازیابی است. به‌عنوان‌مثال، هنگامی که تمرین بازیابی به‌صورت چندگزینه‌ای انجام می‌شود، دانش‌آموزان در معرض پاسخ‌های نادرست اما منطقی قرار می‌گیرند؛ این امر می‌تواند منجر به برداشت‌های اشتباه و خطا در دانش‌آموز شود. در اینجا، بازخورد می‌تواند فرصتی برای روشن‌سازی این سوءبرداشت‌ها فراهم کند.

برای اینکه تمرین بازیابی مؤثر باشد، دانش‌آموزان باید قادر به بازیابی اطلاعات باشند. حتی اگر نتوانند اطلاعات را درست بازیابی کنند، بازخورد فرصتی برای یادگیری بیشتر فراهم می‌کند. ارائه بازخورد و تشویق دانش‌آموزان به تعامل با بازخورد، صرفاً یکی از راه‌های ادغام بازخورد در تمرین بازیابی است.

تغییرات کوچک، نتایج بزرگ

تغییرات کوچک در کلاس درس، می‌تواند تأثیرات بزرگی داشته باشد. تغییرات جزئی می‌تواند آنچه را که هم‌اکنون در کلاس درس انجام می‌شود، بهبود دهد و تأثیر قابل‌توجهی بر ماندگاری طولانی‌مدت اطلاعات داشته باشند.

تغییر از بلیت خروج به بلیت ورود، ترکیب تکالیف به‌جای تمرین بلوکی، ایجاد فرصت تأمل بر روی بازخورد تا دانش‌آموزان بتوانند هرگونه سوءبرداشت را در طول فرایند بازیابی اصلاح کنند، همگی به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا اطلاعات را به میزان کافی حفظ کنند و در آزمون‌های پرچالش و دوره‌های آینده موفق شوند.