افزایش خودکارآمدی
۳ روش برای تقویت خودکارآمدی دانش‌آموزان
خودکارآمدی یعنی به‌طور هدفمند به دانش‌آموزان شواهدی از موفقیت‌های اولیه ارائه دهیم؛ از اين طريق، به آن‌ها کمک مي‌کنیم این باور را بسازند که در آینده نیز می‌توانند موفق شوند. درواقع، خودکارآمدی روی نتیجه تمرکز دارد تا باور را شکل دهد.
تمرکز بر خودکارآمدی بسیار مهم است، زیرا باعث می‌شود معلمان هنگام طراحی ارزشیابی‌ها، بازخوردها و سایر جنبه‌های آموزشی، بیشتر هدفمند و آگاهانه عمل کنند. با این کار، دانش‌آموزان از ابتدا موفقیت‌های کوچک خود را دنبال كرده و به موفقیت‌های بعدی امیدوار می‌شوند.
طبیعتاً شواهد سطحی یا ساختگی از موفقیت (مانند تعریف و تمجید اغراق‌آمیز) در بلندمدت به اعتقاد دانش‌آموزان به خودشان آسیب می‌زند (البته اگر اصلاً آن را باور کنند!). بنابراین، باید به‌صورت هدفمند روش‌هایی را برای ارائه شواهد واقعی از موفقیت‌های اولیه دانش‌آموزان در نظر گرفت. در ادامه، برخی از مهم‌ترین راه‌هایی که برای این کار می‌توان استفاده کرد، پیشنهاد می‌شود.
۱.دنباله‌های ارزشیابی پلکانی
گاهی پیش از ارائه‌ی محتوای جدید درسی، می‌توان از دانش‌آموزان ارزشیابی به عمل آورد. شایان‌ذکر است، این ارزشیابی به‌گونه‌ای طراحی شود که دانش‌آموزان در نخستین تجربه‌ي خود، با شکست مواجه نگردند. این تجربه‌ی ناموفق، می‌تواند احساس ناخوشایندی را در آنان ایجاد نموده و بر نگرش آن‌ها نسبت به کل درس اثرگذار باشد.
به همین دلیل، می‌توان ابتدا از دانش پیشین مورد نیاز برای یادگیری درس جدید، ارزیابی داشت. برای مثال، هدف معلم ادبیات فارسی این است که دانش‌آموزان یک پاراگراف تحلیلی درباره‌ی نقش "رستم" در شاهنامه بنویسند؛ به‌جای اینکه مستقیماً از دانش‌آموزان خواسته شود پاراگراف تحلیلی بنویسند، معلم می‌تواند ابتدا از دانش‌آموزان بخواهد مفاهیمی مانند "قهرمان"، "شخصیت اسطوره‌ای" و "صفات پهلوانی" را تعریف کنند.
این کار دو مزیت مهم خواهد داشت:
۱. ازیک‌طرف به معلم این فرصت را می‌دهد که میزان آگاهی دانش‌آموزان از دانش پیش‌زمینه‌ای را بررسی کند.
۲. از طرف دیگر، به دانش‌آموزان هم این امکان داده‌مي‌شود که احساس موفقیت کنند و بدانند که پایه و اساس لازم برای یادگیری محتوای جدید را دارند.البته، برخی از دانش‌آموزان حتی در این نوع ارزشیابی‌های اولیه نیز دچار مشکل می‌شوند. در چنین مواردی، هدف این است که به‌سرعت آن‌ها را در یادگیری این مفاهیم یاری کنید. آن‌ها باید قبل از ورود به محتوای جدید، تجربه موفقیت را کسب کنند.
۲.ارزشیابی‌های مرحله‌ای
نه‌تنها ترتیب ارائه ارزشیابی‌ها اهمیت دارد، بلکه ترتیب سؤالات در داخل یک ارزشیابی نیز مهم است. چیدمان سؤالات از آسان به دشوار می‌تواند عملکرد دانش‌آموزان در آزمون‌ها را بهبود ببخشد. همچنین، این روش به افزایش انگیزه و پایداری دانش‌آموزان در مواجهه با سؤالات دشوار نیز کمک می‌کند.
این رویکرد تأثیری دوگانه بر دانش‌آموزان دارد:
۱. پرسش‌های آغازین، دانش پیشین آن‌ها را فعال نموده و ذهنشان را برای مواجهه با پرسش‌های دشوارتر آماده می‌سازد.
۲. این ترتیب، آموخته‌های پیشین را یادآوری می‌کند. درنتیجه، حس خودکارآمدی در طول ارزشیابی تقویت می‌شود.چگونه یک ارزشیابی مرحله‌ای طراحی کنید؟
جهت ایجاد یک ارزشیابی مرحله‌ای، می‌توان از طبقه‌بندی بلوم، به‌عنوان یک راهنما بهره برد:
سؤالاتی که در سطوح «به‌خاطر سپردن» و «درک‌کردن» قرار دارند، معمولاً محتوای آموزشی ساده‌تری را شامل می‌شوند؛ پس احتمال موفقیت دانش‌آموزان در آن‌ها بیشتر است.
بااین‌حال، می‌توان در طراحی آزمون‌ها فراتر رفته و در پرسش‌های ابتدایی، دانش پیش‌زمینه‌ای را نیز مدنظر قرارداد. این روش علاوه بر تثبیت دانش پیشین، دانش‌آموزان را برای درک عمیق‌تر مفاهیم جدید آماده می‌سازد.
۳.نمون‌برگ بازخورد
یکی از چالش‌هایی که معلمان با آن روبه‌رو می‌شوند، این است که دانش‌آموزان بازخوردها را محدود به همان تکلیف می‌دانند و برای سایر تکالیف، دیگر توجهی به آن ندارند.
راه‌حل چیست؟ ایجاد یک نمون‌برگ بازخورد
هر بازخوردی (از معلم یا هم‌کلاسی) باید در این نمون‌برگ ثبت شود تا دانش‌آموزان آن‌ها را فراموش نکنند و در تکالیف دیگر نیز به کار گیرند. نتیجه این است که دانش‌آموزان متوجه می‌شوند ضعف‌های قبلی، به‌مرور به نقاط قوت تبدیل خواهد شد. اين نمون‌برگ، با ثبت و نمایش پیشرفت، از خودکارآمدی دانش‌آموزان حمایت می‌کند و مسیر یادگیری را به‌وضوح نشان می‌دهد.
یک روش ساده برای اجرای نمون‌برگ بازخورد در کلاس
شاید ایجاد نمون‌برگ بازخورد دشوار به نظر برسد، اما می‌توان آن را در مقیاس‌های کوچک‌تر و با اثرگذاری مثبت اجرا کرد. فرض کنید در یک درس روی سه مهارت تمرکز دارید. از دانش‌آموزان بخواهید نمونه‌های موفقیت خود در هر مهارت را ثبت کنند. همین کافی است! نیازی به پیچیدگی نیست. با این کار ساده، دانش‌آموزان به دنبال یافتن شواهد موفقیت خود خواهند بود؛ این کار، اساس شکل‌گیری خودکارآمدی است.
مثلاً، اگر دانش‌آموزی در نوشتن زبان انگلیسی ضعیف است و خجالت می‌کشد، بهترین جملات و پاراگراف‌های او را در نمون‌برگ ثبت کنید. این کار به او شواهدی از موفقیت می‌دهد و باعث می‌شود باور کند در آینده نیز می‌تواند موفق شود.
راهکارهای ارائه شده به دانش‌آموزان کمک می‌کند آموخته‌های خود را مشاهده کنند و باور داشته باشند که در آینده نیز می‌توانند در مدرسه موفق شوند. مواردی که به آن‌ها اشاره شد تنها چند روش برای تقویت حس خودکارآمدی در دانش‌آموزان هستند. نکته‌ی حائز اهمیت، طراحی آگاهانه و هدفمند محیط آموزشی است، تا دانش‌آموزان بتوانند موفقیت‌های خود را ببینند و از آن‌ها به‌عنوان شواهدی برای موفقیت‌های آتی بهره ببرند.
منبع مقاله : https://B2n.ir/k83244
